Αναλφαβητισμός

ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ

“Η εκπαίδευση είναι δικαίωμα όλων... Τα κράτη είναι υποχρεωμένα να την εξασφαλίζουν στον πληθυσμό τους χωρίς διακρίσεις”.

                    (Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου).

 Ορισμός

  Αναλφαβητισμός, με την κλασική έννοια του όρου, είναι η άγνοια των στοιχειωδών γραμμάτων, η αδυναμία ανάγνωσης και γραφής.

   Σύμφωνα με την Ουνέσκο “αναλφάβητος είναι όποιος δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γραφή, η ανάγνωση και η αρίθμηση είναι απαραίτητες”.

Μορφές – είδη

Ø  Πλήρης / ολικός : πλήρης άγνοια γραφής και ανάγνωσης

Ø   Μερικός  : ικανότητα ανάγνωσης, όχι γραφής                  

Οι αναλφάβητοι χωρίζονται επίσης σε δύο μεγάλες κατηγορίες :

Ø  α. τους oργανικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που δε διδάχθηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δε φοίτησαν ποτέ στο σχολείο και

Ø  β. τους λειτουργικά αναλφάβητους, εκείνους δηλαδή που διδάχθηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν καλλιέργησαν αυτές τις γνώσεις, με αποτέλεσμα να ατονήσουν και να ξεχαστούν.

§  Αξίζει εντούτοις να σημειωθεί ότι η γενίκευση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και η εξάπλωση των ΜΜΕ μετέβαλαν σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο του αναλφαβητισμού. Έτσι, σήμερα, ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι η αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων (κοινωνική, οικονομική, πολιτική). Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι ανεξάρτητη από την τυπική μόρφωση και συναντάται σε κάθε κοινωνικό στρώμα.

§  Ο αναλφαβητισμός είναι φαινόμενο δηλωτικό της πολιτισμικής ανάπτυξης ενός λαού.

§  Παρατηρείται κυρίως στις υπανάπτυκτες χώρες και λιγότερο στις αναπτυσσόμενες.

§  Εμφανίζεται και στις αναπτυγμένες, όπου πλήττει κυρίως :  οικονομικά εξαθλιωμένα στρώματα, κατώτερες κοινωνικές τάξεις, μετανάστες και πρόσφυγες, γενικά τις μειονότητες, τις γυναίκες, τον αγροτικό πληθυσμό.

 Αίτια

Ø  Οικονομικοί λόγοι :

α. η ανάγκη για βιοπορισμό οδηγεί στην αναζήτηση εργασίας από την παιδική ηλικία και επομένως στην απομάκρυνση από τα εκπαιδευτικά κέντρα.

      β. οικονομική και κοινωνική καθυστέρηση, χαμηλό βιοτικό επίπεδο  , αδυναμία ίδρυσης σχολείων.

Ø   Αδιαφορία του κράτους για την επαρχία, τις αγροτικές περιοχές, τις υποβαθμισμένες και τις δυσπρόσιτες (βλ. έλλειψη σχολείων).

Ø   Κοινωνικές ανισότητες - μη κατοχυρωμένο για όλους το κοινωνικό δικαίωμα στην παιδεία - ο αναλφαβητισμός συνδέεται στενά με τη φτώχια και την κοινωνική περιθωριοποίηση (για παράδειγμα τα παιδιά αναλφάβητων γονιών έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να μείνουν αναλφάβητα). 

Ø   Προκαταλήψεις, στερεότυπα, κοινωνικός και φυλετικός ρατσισμός. 

Ø   Μετανάστευση, προσφυγιά

Ø  Πόλεμος, αλλεπάλληλες πολεμικές περιπέτειες - μακρόχρονη υποδούλωση σε ξένους κατακτητές.

Ø  Πολιτικά συμφέροντα - προσπάθεια πολιτικής χειραγώγησης και εκμετάλλευσης των αναλφάβητων από ανελεύθερα καθεστώτα. 

Ø   Η ευθύνη της οικογένειας 

Ø  Χαμηλό πνευματικό επίπεδο - περιορισμένες πνευματικές δυνατότητες 

Ø  Μεγάλος αριθμός νομάδων-κτηνοτρόφων - διασπορά μεγάλου τμήματος πληθυσμού σε μικρούς αγροτικούς οικισμούς. 

ειδικά για το λειτουργικό 

Ø   Η εγκατάλειψη των βασικών σπουδών πριν από την ολοκλήρωσή τους - η γρήγορη ένταξη στην παραγωγική διαδικασία και η απομάκρυνση από την εκπαίδευση , αδρανοποίηση και λήθη των ήδη υπαρχουσών γνώσεων. 

Ø  Η πολυπλοκότητα των σύγχρονων συνθηκών ζωής - οι ραγδαίες εξελίξεις - ο καταιγισμός των ανθρώπων με πληροφορίες από τα ΜΜΕ  και η  αδυναμία αφομοίωσής τους από το σύγχρονο άνθρωπο. 

Ø  Η έντονη εξειδίκευση που οδηγεί σε πνευματική μονομέρεια, σε έλλειψη γενικών γνώσεων.

Ø  Η χρησιμοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας που εισάγει στοιχεία αυτοματισμού στην καθημερινή ζωή, οξύνει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού.

 Συνέπειες

 σε ατομικό επίπεδο

Ø  ο αναλφάβητος εξαρτάται από τους άλλους ανθρώπους - συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης 

Ø  αδυναμία εύρεσης εργασίας - περιορισμένοι οι τομείς απασχόλησης

Ø  υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου - πρωτόγονος ο τρόπος διαβίωσης 

Ø  ο αναλφάβητος βυθίζεται σε σκοτάδι αμάθειας, είναι δέσμιος προκαταλήψεων, προλήψεων, δεισιδαιμονιών - χειραγωγείται εύκολα, φανατίζεται, γίνεται άβουλο ενεργούμενο , είναι πνευματικά ανελεύθερος 

Ø   δε γνωρίζει τη χαρά της γνώσης 

Ø  διακατέχεται από ανασφάλεια, συμπλέγματα κατωτερότητας, φόβο

Ø   παρεμποδίζεται η συμμετοχή στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα - ο αναλφαβητισμός λειτουργεί ανασταλτικά για την ανάπτυξη των συμμετοχικών θεσμών (όπως για παράδειγμα των συνεταιρισμών) - ο αναλφάβητος  δεν μπορεί να ενημερωθεί, να γνωρίσει τα πολιτικά προγράμματα και άρα να επιλέξει ορθά - δεν έχει σαφή αντίληψη των ατομικών και κοινωνικών πολιτικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων , δυσχεραίνεται η ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο

Ø   κωλυσιεργείται η επικοινωνία του με τους άλλους - ο αναλφάβητος αδυνατεί να εξωτερικεύσει τον εσωτερικό του κόσμο και κατά συνέπεια οδηγείται στην  απομόνωση και στην  εσωστρέφεια

Ø   αδυναμία επαφής με το γλωσσικό κώδικα, άρα και με την πολιτισμική παράδοση και την εθνική ταυτότητα

 σε κοινωνικό επίπεδο

Ø   μένει ανεκμετάλλευτο πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό (κλίσεις, δεξιότητες...)

Ø  ο αναλφαβητισμός αποτελεί τροχοπέδη για την τεχνολογική χειραφέτηση  των λαών , αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη, ενισχύει την οικονομική εξάρτηση των χωρών και διευρύνει το χάσμα μεταξύ των αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών.

Ø   ευνοείται η ανάπτυξη φαινομένων κοινωνικής απόκλισης, ο κοινωνικός ρατσισμός - υποθάλπονται οι κοινωνικές ανισότητες

Ø   ο αναλφαβητισμός των γυναικών απαγορεύει την κοινωνική και οικονομική χειραφέτηση της γυναίκας

Ø   δυσχεραίνει τις δημοκρατικές διαδικασίες (οι αναλφάβητοι αδυνατούν να συμμετέχουν σε συλλογικές δραστηριότητες) - ευνοούνται τα ολοκληρωτικά καθεστώτα 

Ø   οι χώρες με υψηλό δείκτη αναλφαβητισμού δεν μπορούν να διαφυλάξουν τον πολιτισμό τους και να κατοχυρώσουν τις αξίες τους , άρα ευκολότερη είναι και η πολιτιστική αλλοτρίωσή τους

Ø   οι χώρες αυτές προβάλλουν μία αναξιοπρεπή εικόνα στο διεθνή χώρο 

Ø  διαιωνίζεται ο διαχωρισμός των λαών σε υπανάπτυκτους και αναπτυγμένους

Ø  αδυναμία γόνιμης επαφής με άλλους πολιτισμούς (“ο αναλφαβητισμός είναι εμπόδιο στην αλληλοδιείσδυση των πολιτισμών και στον αμοιβαίο εμπλουτισμό τους”)

 Καταπολέμηση του φαινομένου 

Ø  κατοχύρωση του δικαιώματος στη μόρφωση για όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από φυλή, φύλο, θρήσκευμα, κοινωνική ή οικονομική κατάσταση (να παρέχεται υποχρεωτικά η στοιχειώδης τουλάχιστον μόρφωση)  

Ø  απαγόρευση της παιδικής εργασίας

Ø  να δημιουργηθούν σύγχρονα εκπαιδευτικά κέντρα ιδιαίτερα στις αγροτικές και τις υποβαθμισμένες περιοχές  

Ø  ενίσχυση των προγραμμάτων επιμόρφωσης για τους ενήλικες αναλφάβητους - τμήματα υποδοχής για τα παιδιά των παλιννοστούντων 

Ø  το κράτος να παρέχει οικονομική υποστήριξη  στις οικογένειες των οικονομικά ασθενέστερων μαθητών ώστε να μην αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους

Ø   ενεργοποίηση των διεθνών οργανισμών (ιδ. UNESCO)

Ø  εκστρατεία ενημέρωσης από τα MME για τα ειδικά προγράμματα επιμόρφωσης των ενηλίκων αναλφάβητων 

 “Ο  αγώνας κατά του αναλφαβητισμού πρέπει να είναι μια συλλογική διαδικασία συνειδητοποίησης, ενεργοποίησης, κινητοποίησης και απελευθέρωσης των ανθρώπων και γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα αυτών που αφορά άμεσα : των ίδιων των αναλφάβητων.(...) Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν πρέπει να επαφίεται μόνο στο κράτος. Είναι υπόθεση και των εργατικών οργανώσεων, των γεωργικών συνεταιρισμών, των αγροτικών και πολιτιστικών συλλόγων, των πολιτικών οργανώσεων των εργαζομένων και γενικά όλων των λαϊκών συλλογικών φορέων.”  

                                                                          (Αντιτετράδια της εκπαίδευσης)

ΑΡΘΡΟ

Αναλφαβητισμός

Περίπου 800 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως δεν ξέρουν να διαβάσουν και να γράψουν ένα απλό κείμενο σε μία έστω γλώσσα

Του Διονύση Πολυχρονόπουλου

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ ως αναλφαβητισμός ορίζεται η ανικανότητα ανάγνωσης και γραφής ενός απλού κειμένου σε μια έστω γλώσσα. Η Ελλάδα θεωρεί αναλφάβητο όποιον δεν έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στο εξατάξιο δημοτικό σχολείο. Η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη του Αναλφαβητισμού καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της UNESCO στις 8 Σεπτεμβρίου του 1965 κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Τεχεράνης και από το 1966 τιμάται κάθε έτος στη συγκεκριμένη ημερομηνία.

Στην εποχή της φεουδαρχικής κοινωνίας η ικανότητα γραφής και ανάγνωσης αποτελούσε αξία που χαρακτήριζε αποκλειστικά την αριστοκρατία και σε μικρότερο βαθμό τον κλήρο. Ο αναλφαβητισμός άρχισε να εμφανίζεται ως πρόβλημα με την επινόηση της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα. Η πρώτη σημαντική μείωση του αναλφαβητισμού συνοδεύτηκε με την μετάφραση της Βίβλου στις διάφορες γλώσσες - διαλέκτους για τη διάδοση του Χριστιανισμού.
Στη συνέχεια, τα διάφορα επαναστατικά πολιτικά κινήματα, όπως η γαλλική επανάσταση, και ο εκβιομηχανισμός συνέβαλαν στην περαιτέρω μείωση του αναλφαβητισμού από τα τέλη του 18ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Όμως, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα εμπόδιζαν τη συνέχιση της πτωτικής πορείας του αναλφαβητισμού. Έτσι, η κλιμάκωση της προσπάθειας για την μείωση του αναλφαβητισμού άρχισε να θεμελιώνεται μετά το πέρας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
Τα πρώτα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε ο ΟΗΕ το 1957 έδειξαν ότι περίπου το 44% το παγκόσμιου πληθυσμού διερχόταν από αναλφαβητισμό. Το 1978 το ποσοστό έπεσε στο 32,5%, το 1990 στο 27%, ενώ το 1998 στο 16%. Όμως, η μελέτη του ΟΗΕ που δημοσιεύθηκε το 1998 τόνισε την εκτίμηση ότι το ποσοστό του αναλφαβητισμού θα αυξανόταν κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του 21ου αιώνα διότι μόλις το 1/4 των παιδιών στον πλανήτη πήγαιναν σχολείο σε κανονικούς ρυθμούς στα τέλη του 20ου αιώνα.
Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της UNESCO, 799 εκατ. άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών σε παγκόσμιο επίπεδο χαρακτηρίζονται ως αναλφάβητοι σύμφωνα με τον ορισμό του ΟΗΕ. Το γυναικείο φύλο εμφανίζει μεγαλύτερη τάση προς των αναλφαβητισμό, καθώς αποτελεί τα 2/3 του συνόλου.
Το φαινόμενο του αναλφαβητισμού μειώνεται με την άνοδο του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Αρκεί να αναφερθεί ενδεικτικά ότι σε περιοχές που το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι κατώτερο των 600 δολαρίων ετησίως το ποσοστό του αναλφαβητισμού ανέρχεται στο 45% κατ' ελάχιστο, ενώ σε αυτές που είναι ανώτερο των 12,600 πέφτει στο 4% κατά μέγιστο. Συνεπώς, οι φτωχές περιοχές ρέπουν προς τον αναλφαβητισμό.
Τα υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού εμφανίζονται στις υποανάπτυκτες περιοχές της Αφρικής, Ασίας και Λατινικής Αμερικής, ενώ τα χαμηλότερα στις πιο τεχνολογικά προηγμένες περιοχές του πλανήτη - Νότια Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία και Αυστραλία. Αρκεί να αναφερθεί ενδεικτικά ότι το γενικό ποσοστό του αναλφαβητισμού σε ΗΠΑ και Καναδά είναι περίπου 1%, ενώ στην Αφρικανική ήπειρο ανέρχεται στο 59%. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι το 45% του παγκόσμιου αναλφαβητισμού μαστίζει Κίνα και Ινδία.
Τρεις μέθοδοι ακολουθούνται για την μείωση του επιπέδου του αναλφαβητισμού. Η εκπαίδευση των ενηλίκων δίνει τη δυνατότητα σε άτομα που δεν είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν σχολείο κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας να συμμετάσχουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε να αποκτήσουν τις βασικές ή και περισσότερες γνώσεις.
Η θέσπιση δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος με υποχρεωτική διάρκεια παρακολούθησης για τα παιδιά αποτελεί την αιχμή του δόρατος για την δραστική αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, καθώς διασφαλίζει την εξάλειψη - μείωση στις μελλοντικές γενιές.
Η χρησιμοποίηση των ειρηνευτικών δυνάμεων - κυανόκρανοι - του ΟΗΕ για την μετάδοση βασικής εκπαίδευσης στους κατοίκους περιοχών που έχουν ταλαιπωρηθεί από πολεμικές συγκρούσεις. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται και οι προσπάθειες που καταβάλλουν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις σε περιοχές που μαστίζονται από πείνα και εξαθλίωση.
Στη σημερινή εποχή παράλληλα με την κλασική έννοια του αναλφαβητισμού έχει εισαχθεί και το φαινόμενο του τεχνολογικού ψηφιακού αναλφαβητισμού, καθώς ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο έχουν κατακλύσει τη σύγχρονη ζωή. Η στοιχειώδης ικανότητα διαχείρισης του τεράστιου όγκου πληροφοριών που διοχετεύεται μέσω των τεχνολογικών - ψηφιακών επιτευγμάτων αναδεικνύεται σε γνώση μείζονος σημασίας όμοια με αυτή της γραφής και ανάγνωσης. Μετά την πάροδο μερικών δεκαετιών ή ετών ο ορισμός του αναλφαβητισμού είναι ιδιαιτέρως πιθανό να εμπεριέχει την έλλειψη γνώσης διαχείρισης αρχείου στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή την άγνοια χρησιμοποίησης του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο διαδίκτυο.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Α.  ΚΕΙΜΕΝΟ : 

Πιθανόν να αποτελεί διεθνή πρωτοτυπία. Οι μαθητές μας στο Λύκειο «οικοδομούν» τη γνώση τους στο τρίγωνο «σχολείο – φροντιστήριο – ιδιαίτερο» , «ροκανίζουν» την εφηβεία τους με «γερμανικά ωράρια» ασκήσεων και εξετάσεων , «μπαζώνουν» τον οικογενειακό προϋπολογισμό με φροντιστηριακά έξοδα της τάξης των 3.000 ευρώ το χρόνο , και όμως δεν μαθαίνουν.

Συγκεκριμένα , τον τελευταίο χρόνο είδαν το φως της δημοσιότητας τα αποτελέσματα ερευνών του ΟΑΣΑ και της UNICEF σύμφωνα με τα οποία οι Έλληνες μαθητές , σε ένα σημαντικό ποσοστό , αδυνατούν να κατανοήσουν το νόημα των κειμένων που διαβάζουν και , βεβαίως , αδυνατούν να διατυπώσουν τις απόψεις τους. Παράλληλα δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που επισημαίνουν ότι πολλά γραπτά υποψηφίων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (μαθητών που προετοιμάζονταν σαν «άλογα κούρσας» με σχολείο , φροντιστήριο και ιδιαίτερα ) είναι γεμάτα από ακατανόητες προτάσεις , ασυνταξίες και χονδροειδή ιστορικά λάθη […]

Μάλιστα τονίζουν ότι τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται το εξής περίεργο : γραπτά μαθητών που απαντούν με επιτυχία στα περισσότερα ερωτήματα των εξετάσεων σκοντάφτουν σε ερωτήσεις που απαιτούν κρίση , εκφράζουν με δυσκολία τις σκέψεις τους και εμφανίζουν τερατώδη λάθη. Εμφανίζονται , δηλαδή , γραπτά που παραπέμπουν σε υποψηφίους […] που έχουν έλλειψη ικανότητας να αρθρώνουν συνεχή λόγο , να ελέγχουν και να λογικοποιούν τις σκέψεις τους χωρίς χάσματα και αντιφάσεις , να κάνουν λογικές αφαιρέσεις ή να κατανοούν γραπτά κείμενα εκτός από τα υποτυπώδη. Ένα είδος «προσοντούχων αγραμμάτων» [..]

Γιατί το να μην απαντήσει κάποιος π.χ. στην ερώτηση που αφορά τα ονόματα ηρώων που κατέβασαν τη γερμανική σημαία από την Ακρόπολη ή στις σημαντικότερες αντιστασιακές οργανώσεις την περίοδο της Κατοχής μπορεί να θεωρηθεί ως πρόβλημα το οποίο αναφέρεται είτε στη «μνήμη» του διαγωνιζομένου είτε στις περιορισμένες γνώσεις του.

Το να υπάρχει , όμως, παντελώς αδυναμία να προσδιοριστούν ιστορικά γεγονότα και χρονολογικές περίοδοι , το να μην υπάρχει στοιχειώδης κριτική ικανότητα και το να φτάνει ένας μαθητής να θεωρεί τον Απόστολο Γκλέτσο («ήρωα» τηλεοπτικής σειράς στην οποία έπαιζε το πόλο αξιωματικού του στρατού) ως ήρωα της ελληνικής Αντίστασης ή τα ΕΣ ΕΣ και τη ΓΣΕΕ ως τις μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις δεν είναι μια ιδιαίτερη μορφή λειτουργικού αναλφαβητισμού , δηλαδή έλλειψης της ικανότητας να χρησιμοποιεί το άτομο τις όποιες γνώσεις έχει λάβει στα 12 χρόνια της σχολικής του πορείας για να επιλύει στοιχειώδη προβλήματα ;

[…] Το ζήτημα , επομένως , είναι πάρα  πολύ σοβαρό , καθώς […] στη γενίκευση του φαινομένου μπορούμε να μιλήσουμε για την εφιαλτική προοπτική μιας τεχνολογικής υπερανεπτυγμένης και παράλληλα πειθαρχημένης κοινωνίας «κατακερματισμένων ανθρώπων» υπηκόων , ένα είδος «διαδικαστικών ηλιθίων» και πάνω απ’ όλα καταναλωτών , διατεθειμένων να συνεργαστούν με κάθε τρόπο για τη γοητευτική βασιλεία του εμπορεύματος.

                                                                   Χρ. Κάτσικας , εφημ.  Η Καθημερινή

                                          

Β.   ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε μία παράγραφο 100 περίπου λέξεων.

2.  α) Σε ποια μορφή αναλφαβητισμού αναφέρεται ο συγγραφέας του κειμένου και με ποια αφορμή ; Ποια τα γνωρίσματα αυτής της μορφής αναλφαβητισμού ;

     β) Γιατί ο συγγραφέας θεωρεί παράδοξη την ύπαρξη αναλφαβητισμού στην εποχή μας ;

3.  α) Να παρουσιάσετε τη δομή και την οργάνωση του κειμένου.

     β) Με ποιες διαρθρωτικές λέξεις συνδέονται μεταξύ τους οι παράγραφοι του κειμένου και τι δηλώνουν αυτές ;

4.  Να δώσετε ένα συνώνυμο και ένα αντώνυμο των λέξεων αντίξοος , υποχρεωτικός , ικανότητα , έλλειψη , πειθαρχημένος.

            5.  «οικοδομούν» τη γνώση τους  , «ροκανίζουν» την εφηβεία τους  , «μπαζώνουν»  τον οικογενειακό προϋπολογισμό  με «γερμανικά ωράρια» ασκήσεων και εξετάσεων :

               α) Να αναδιατυπώσετε τις φράσεις αυτές χρησιμοποιώντας άλλες που να έχουν το ίδιο νόημα

               β) Να γράψετε προτάσεις με τις λέξεις οικοδομώ , ροκανίζω και μπαζώνω , στις οποίες οι λέξεις αυτές θα χρησιμοποιούνται με την κυριολεκτική τους σημασία.

Γ. ΕΚΘΕΣΗ.

Ο συγγραφέας θεωρεί παράδοξη την ύπαρξη αναλφαβητισμού στην εποχή μας. Σ’ ένα άρθρο 550 - 600 λέξεων που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα , να διερευνήσετε τα αίτια του φαινομένου και να αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί.

                 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

       

   Α . ΚΕΙΜΕΝΟ :  «Αναλφαβητισμός : η ντροπή του αιώνα μας » , από τον ημερήσιο τύπο , διασκευή.

     Ακούγεται απίστευτο αλλά είναι αληθινό : στις απαρχές του 21ου αιώνα, που άνοιξε καταπληκτικούς ορίζοντες στη γνώση , 1 στους 6 κατοίκους της γης, δηλαδή σχεδόν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι, δε γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Τα υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού εμφανίζονται στις υποανάπτυκτες περιοχές της Αφρικής, Ασίας και Λατινικής Αμερικής, ενώ τα χαμηλότερα στις προηγμένες τεχνολογικά περιοχές του πλανήτη - Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία και Αυστραλία. Αρκεί να αναφερθεί ενδεικτικά ότι το γενικό ποσοστό του αναλφαβητισμού σε ΗΠΑ και Καναδά είναι περίπου 1%, ενώ στην Αφρικανική ήπειρο ανέρχεται στο 59%. Επίσης, αξίζει να αναφερθεί ότι το 45% του παγκόσμιου αναλφαβητισμού μαστίζει Κίνα και Ινδία.

    Μιλώντας για αναλφαβητισμό, αναφερόμαστε αρχικά σε εκείνους που η επιστήμη χαρακτηρίζει «οργανικά αναλφάβητους» , όσους δηλαδή δε γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή και αγνοούν τις βασικές πράξεις της αριθμητικής , και εν δευτέροις στους «λειτουργικά αναλφάβητους» , σε εκείνους δηλαδή που εγκατέλειψαν πρόωρα  το σχολείο με αποτέλεσμα την αδυναμία συμμετοχής στην οικονομική και κοινωνική ζωή καθώς και την αδυναμία κατανόησης απλών γεγονότων τα οποία αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων . Αυτή η μορφή αναλφαβητισμού είναι ανεξάρτητη από την τυπική μόρφωση και συναντάται σε κάθε κοινωνικό στρώμα. Στη σημερινή εποχή ,παράλληλα με την κλασική έννοια του αναλφαβητισμού, έχει εισαχθεί και το φαινόμενο του τεχνολογικού - ψηφιακού αναλφαβητισμού, καθώς ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο έχουν κατακλύσει τη σύγχρονη ζωή.

     Πρώτα  πρώτα ο αναλφαβητισμός είναι κληρονομιά που μας άφησαν οι προηγούμενες δεκαετίες. Ο β’ Παγκόσμιος Πόλεμος , ο Εμφύλιος καθώς και οι μεγάλες καταστροφές και η φτώχεια που προξένησαν, δεν άφησαν πολλά περιθώρια στο κράτος να μορφώσει όλους τους πολίτες του. Και εκεί όπου υπήρχαν σχολεία, ήταν απρόσιτα για κατοίκους απομακρυσμένων και δύσβατων περιοχών της επαρχίας. Επιπλέον, τα επείγοντα προβλήματα επιβίωσης, που αντιμετώπιζε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, το απομάκρυναν από το σχολείο. Τέτοια προβλήματα, ασφαλώς, δεν έχουν εκλείψει και στην εποχή μας. Η ανάγκη για βιοπορισμό, οι κοινωνικές ανισότητες, η ανορθόδοξη εκπαιδευτική πολιτική , η προσπάθεια πολιτικής χειραγώγησης , το χαμηλό πνευματικό επίπεδο , οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα αποτελούν τροχοπέδη για τη μόρφωση. Ειδικά μάλιστα για το λειτουργικό αναλφαβητισμό ,το πρόβλημα οξύνεται λόγω της πολυπλοκότητας των σύγχρονων συνθηκών ζωής ,του καταιγισμού των ανθρώπων με πληροφορίες από τα ΜΜΕ , της έντονης εξειδίκευσης που οδηγεί σε πνευματική μονομέρεια και σε έλλειψη γενικών γνώσεων.

      Είναι σαφές ότι ο αναλφαβητισμός είναι καθαρά πρόβλημα που έχει σχέση με την παιδεία των πολιτών της χώρας μας. Ό,τι, λοιπόν, μπορεί να προσφέρει η παιδεία το στερείται και ο αναλφάβητος και η κοινωνία μας. Η άγνοια και η αδυναμία του να ενημερώνεται και να κρίνει, υπονομεύουν και τα δικαιώματά του. Ευκολότερα, λοιπόν, μπορεί να γίνει θύμα εκμετάλλευσης. Διακατέχεται εξάλλου από ανασφάλεια, συμπλέγματα κατωτερότητας και συναντά τεράστιες δυσκολίες εύρεσης εργασίας. Οι επιπτώσεις του αναλφαβητισμού όμως , στο βαθμό που αφορούν σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού , επεκτείνονται και στην κοινωνία. Καθυστερεί η κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας και η καθυστέρηση αυτή συνεπάγεται και άλλου είδους συνέπειες. Όταν η πνευματική αντίσταση των πολιτών είναι μειωμένη , εμφανίζονται ευκολότερα φαινόμενα δημαγωγίας και αυθαίρετης άσκησης της εξουσίας. Τα φαινόμενα αυτά πλήττουν τη δημοκρατία. Ο αναλφαβητισμός εντείνει επίσης τις κοινωνικές ανισότητες. Έτσι , ανατρέπεται η ισορροπία της κοινωνίας και σπάει η συνοχή της. Μειώνει όμως και την ανταγωνιστική μας ικανότητα τόσο στον πολιτισμό, όσο και στην οικονομία. Αυτό έχει ως συνέπεια την οικονομική μας εξάρτηση από τις προηγμένες χώρες και την αδυναμία σύγκλισης του βιοτικού μας επιπέδου μ’ αυτές.

      Οι σοβαρές, λοιπόν, επιπτώσεις του αναλφαβητισμού επιβάλλουν την άμεση και οργανωμένη αντιμετώπισή του. Ο  αγώνας κατά του αναλφαβητισμού πρέπει να είναι μια συλλογική διαδικασία συνειδητοποίησης, ενεργοποίησης, κινητοποίησης και απελευθέρωσης των ανθρώπων και γι’ αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συμμετοχή σε όλα τα επίπεδα αυτών που αφορά άμεσα : των ίδιων των αναλφάβητων. Η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού δεν πρέπει να επαφίεται μόνο στο κράτος. Είναι υπόθεση και των εργατικών οργανώσεων, των αγροτικών και πολιτιστικών συλλόγων, των πολιτικών οργανώσεων των εργαζομένων και γενικά όλων των λαϊκών συλλογικών φορέων. Η Πολιτεία όμως ,κυρίως, οφείλει να προσφέρει βοήθεια και πρόσθετες παροχές στους αναλφάβητους για να μπορούν να μάθουν , έστω και σε μεγάλη ηλικία, τα γράμματα που οι δυσκολίες της ζωής δεν τους επέτρεψαν να μάθουν όταν ήταν νέοι. Έτσι θα μπορέσει αν όχι να αντιμετωπιστεί ολοκληρωτικά ,τουλάχιστον να περιοριστεί σημαντικά το πρόβλημα του αναλφαβητισμού.

                                                                         

Β.  ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ    

1.   Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου  (80 - 100 λέξεις) 

                                                                                                                                        (Μονάδες  25) 

2. «…το χαμηλό πνευματικό επίπεδο , οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα αποτελούν τροχοπέδη για τη μόρφωση.» :  Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη  σε μία παράγραφο με  αιτιολόγηση.                                                                                                             (Μονάδες   12)

3. α. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για καθεμία από τις παραγράφους του κειμένου.

    β. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου : αλλά  ,  δηλαδή  ,  πρώτα  πρώτα  ,  επιπλέον  ,  λόγω                                                                                                                                      (Μονάδες  10)

4.  Να γράψετε από ένα συνώνυμο για κάθε μία λέξη που σας δίνεται:

     κλασική , προξένησαν  , απρόσιτα  , οξύνεται  , συλλογική                                                                                                                                         (Μονάδες  5)  

5.  Να γράψετε μία πρόταση με κυριολεκτική και μία με μεταφορική σημασία για  καθεμία από    τις   λέξεις :    επιπέδου ,  έχουν κατακλύσει  , άνοιξε ,  ορίζοντες .                                                                                                                                        (Μονάδες  8)

Γ.  ΕΚΘΕΣΗ :  Να γράψετε ένα άρθρο (400 περίπου λέξεων)  που θα δημοσιευτεί στη σχολική σας εφημερίδα και στο οποίο θα αναφέρετε τις συνέπειες του αναλφαβητισμού (οργανικού και λειτουργικού)   για το άτομο και την κοινωνία  και επιπλέον θα προτείνετε μέτρα για την αντιμετώπισή του.  (Μονάδες 40)