Διάλεκτοι και ιδιώματα

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ

Ø  Η σχέση γλώσσας – πατρίδας είναι μια παλιά ιστορία. Νωρίς το «ομόγλωσσο»κρίθηκε ως ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά ενότητας, ταυτότητας και εθνικής συνείδησης του κάθε λαού.

Ø  Μέσα στη γλώσσα αποτυπώνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, η ιστορία, οι παραδόσεις , οι αξίες , ο τρόπος ζωής, η νοοτροπία του κάθε λαού.

Ø  Είναι το εργαλείο για την έκφραση του πολιτισμού, των τραγουδιών, της ιδιαίτερης λογοτεχνικής παραγωγής του λαού (π.χ. δημοτικό τραγούδι, Ερωτόκριτος…)

Ø  Συνιστά επιπλέον τον αμοιβαίο δεσμό των ατόμων ως μελών μιας ομάδας με κοινή καταγωγή.

Ø  Η ιδιαίτερη αυτή γλώσσα του κάθε λαού/κοινότητας ανθρώπων είναι μια διαφορετική και μοναδική σύλληψη, οργάνωση και ερμηνεία του κόσμου. Είναι μια διαφορετική ταξινομία του.

Ø  Η ιδιαιτερότητα ενός λαού προστατεύεται και από τη διατήρηση της γλώσσας του, όπως επίσης και η εθνική του ταυτότητα που τον προφυλάσσει από την πολιτιστική χειραγώγηση.

Ø  Κι άλλωστε οι διάλεκτοι δεν υποβαθμίζουν ούτε διασπούν την κοινή εθνική γλώσσα. Αντιθέτως την εμπλουτίζουν με τους ιδιαίτερους γλωσσικούς και εκφραστικούς τους τρόπους. Όπως λέει κι ο M. Breal «Η (ελληνική) γλώσσα πλουτίστηκε μ’ όλες τις εκφράσεις εκείνες που φέρνουν πάντα μαζί τους κάτι σαν το άρωμα της πατρίδας που τις γέννησε».

Ø  Τέλος, η γλώσσα είναι ο κώδικας του κάθε ατόμου για να εκφράσει τα συναισθήματά του , τις σκέψεις του. Η απώλεια λοιπόν της ιδιαίτερης γλώσσας του ατόμου , μοιραία το οδηγεί στη μοναξιά και στη σιωπή.

Σήμερα , παρά την κοινή πεποίθηση ότι οι διάλεκτοι και οι εθνικές γλώσσες αποτελούν την περιουσία των λαών , οι προβλέψεις των ειδικών για τη διατήρηση της γλωσσικής πολυμορφίας είναι δυσοίωνες : μόνο το ένα δέκατο των σημερινών γλωσσών θα επιβιώσει τον επόμενο αιώνα.

                   ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ «ΘΑΝΑΤΟΥ» ΤΩΝ ΔΙΑΛΕΚΤΩΝ / ΓΛΩΣΣΩΝ

Ø  Υπογεννητικότητα

Ø  Φυσικές καταστροφές

Ø  Γενοκτονίες

Ø  Αποικισμός

Ø  Πολιτιστική αφομοίωση

Ø  Υποβάθμιση/ σύνθλιψη των ανίσχυρων γλωσσών/ πολιτισμών/ κρατών από τα ισχυρά (κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά, τεχνολογικά) κράτη.

Ø  Παγκοσμιοποίηση

Ø  Κυριαρχία μίας διεθνούς γλώσσας

Ø  Οικονομικά συμφέροντα παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας αγαθών

Ø  Μαζική επικοινωνία, κουλτούρα  και πολιτική.

                                                    ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Α.   ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ :

Ø  Απώλεια ταυτότητας

Ø  Σύγχυση, αποπροσανατολισμός

Ø  Μοναξιά, απομόνωση

Ø  Κοινωνικός αποκλεισμός, περιθωριοποίηση

Ø  Ανασφάλεια

Ø  Ψυχικός πόνος

Ø  Συναισθηματικός μαρασμός.

Ø  Στέρηση της δυνατότητας της έκφρασης ,της επικοινωνίας ,της σκέψης αφού γλώσσα και σκέψη είναι αλληλένδετα.

Β.  ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ

Ø  Στασιμότητα

Ø  Λήθη του παρελθόντος

Ø  Απώλεια των παραδόσεων, εθίμων, τρόπου ζωής, ιστορίας…

Ø  Άμβλυνση της εθνικής συνείδησης

Ø  Αφανισμός της γλωσσικής και πολιτισμικής πολυμορφίας και διαφοράς.

Ø  Ισοπέδωση

 Γ.  ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

Ø  Αναγκαία η διεθνής μέριμνα για τη διατήρηση και προβολή των διαλέκτων και των «αδύναμων» γλωσσών

Ø  Η πολιτεία οφείλει να λαμβάνει μέτρα για τις γλώσσες που απειλούνται

Ø  Τα ΜΜΕ πρέπει να προβάλλουν τον ιδιαίτερο πολιτισμό που αυτές εκφράζουν με αφιερώματα, ντοκιμαντέρ

Ø  Απ’ όλους μας πρέπει να γίνει σεβαστή η αρχή, δημοκρατικό μαζί και επιστημονικό αξίωμα, πως δεν υπάρχουν πρώτες και δεύτερες σε αξία γλώσσες.

Ø  Επίσης ας αντισταθούμε στιβαρά στο μύθο της υπεροχής ορισμένων γλωσσών καθώς αυτός όπως γνωρίζουμε, βαδίζει στα ίδια ύποπτα και επικίνδυνα χνάρια της υπεροχής λαών και πολιτισμών.

Ø  Και αφού η γλώσσα είναι πάνω απ’ όλα θέμα παιδείας άρα είναι και ευθύνη όλων μας ο σεβασμός στη γλωσσική διαφοροποίηση και όχι η υποτίμηση και η περιθωριοποίηση των χρηστών των διαλέκτων.

                      ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΙΔΙΩΜΑΤΑ - ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΕΣ

Με τη γλώσσα του ο άνθρωπος αιχμαλωτίζει το σύμπαν… Μέσω αυτής αποτυπώνεται η φυσιογνωμία του λαού που την ομιλεί, καθώς συνιστά όχι απλώς μέσο έκφρασης και έναρθρη ενσάρκωσή του, αλλά είναι συνυφασμένη με την ίδια του την υπόσταση και την ιστορική του συνέχεια. Αποτελεί πρωταρχικό συστατικό της διαχρονικής παρουσίας του έθνους και της ιδιαίτερης ιδιοσυστασίας του, που αποκρυσταλλώνει τις αναζητήσεις, τις πεποιθήσεις, το συναισθηματικό υπόβαθρο, το εύρος των νοητικών δυνατοτήτων, τον τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας, την ηθική αξιολογία, τους οραματισμούς, τη συνείδηση της μοίρας ενός λαού.
Αν, όμως, η κοινή γλώσσα είναι αυτή που προσφέρει την οικείωση με τον πλατύ ορίζοντα του εθνικού μας πολιτισμού, οι ντοπιολαλιές είναι η γλώσσα της άμεσα βιωνόμενης εγγύτητας του τόπου καταγωγής μας, στοιχεία δηλωτικά της πολυμορφίας και της ετερογένειας της ενιαίας ελληνικής γλώσσας, που συνυφαίνονται με τη δομή και τη λειτουργία της γλωσσικής κοινότητας την οποία εκφράζουν, αλλά και τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες.
Η μητρική γλώσσα με τη μορφή της τοπικής διαλέκτου είναι στενά συνδεδεμένη με την ιδιαίτερη πατρίδα μας, με τη φυσιογνωμία του τόπου που μας γέννησε. Είναι η γλώσσα της συνομιλίας μας με το βιοτικό μας χώρο, όπου γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε, η γλώσσα που σώθηκε στο στόμα των γονιών και των παππούδων μας, η γλώσσα του παιχνιδιού και της γιορτής, του καθημερινού μόχθου και της ανάπαυσης, του εθίμου και του τραγουδιού. Είναι η βιωματική και συγκινησιακή πλευρά της γλώσσας, μέσα από την οποία αντικρίζουμε κι εκφράζουμε, ερμηνεύουμε, αξιολογούμε κι αισθανόμαστε τον κόσμο με τους δικούς της τρόπους έκφρασης, το δικό της λεκτικό πλούτο, τη δική της φωνητική χρωματική. Με τη ντοπιολαλιά ο περιβάλλων κόσμος εξανθρωπίζεται, μεταπλάθεται σ’ έναν οικείο, εσωτερικό – υποκειμενικό κόσμο, καθώς η γλώσσα αυτή γίνεται ο ίδιος ο δεσμός μας με τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Τα γλωσσικά ιδιώματα εμπλουτίζουν την εθνική γλώσσα, την καθιστούν ευέλικτη, ποικιλόχρωμη και είναι συνυφασμένα με την κοινωνική και πολιτισμική ιδιαιτερότητα μιας γλωσσικής κοινότητας. Εμπεριέχουν τη σοφία και την εμπειρία μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας και διατηρούν τους δεσμούς με την παράδοση, καθιστώντας έτσι τις τοπικές κοινωνίες με τις γλωσσικές τους ιδιομορφίες θερμοκήπια πολιτισμού. Οι ντοπιολαλιές αποδίδουν παραστατικά το πνεύμα και το ήθος του λαού, καθώς εμπεριέχουν το «άρωμα» του τόπου που τις γέννησε και περικλείουν τη φυσιογνωμία του, αναβλύζοντας τη γνήσια και αυθεντική λαϊκή ψυχή.
Ωστόσο, συχνά τα ιδιώματα αντιμετωπίζονται μειωτικά από τους ομόγλωσσους, η χρήση τους αποθαρρύνεται και συχνά στιγματίζεται, θεωρώντας την κοινή ελληνική γλώσσα «ορθότερη», «ωραιότερη», κι έτσι, τείνουν να προσαρμόσουν τον τρόπο ομιλίας τους με αυτή, γεγονός που συνιστά ένδειξη γλωσσικής ανασφάλειας, πενίας και αστικού νεοπλουτισμού, με συνέπεια να παραγκωνίζεται η ντοπιολαλιά και να εξασθενίζει. Έτσι, οι ελληνικές διάλεκτοι ισοπεδώνονται, αδικούνται, αγνοώντας συχνά την ύπαρξη αρχαίου διαλεκτικού υποστρώματος στα νεοελληνικά τοπικά ιδιώματα και καταδικάζονται σε μια ιδιότυπη γλωσσική λήθη, εφόσον σήμερα με την εξάπλωση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και μεταφοράς, τα ιδιώματα έχασαν την «καθαρότητά» τους ή καταδικάστηκαν ορισμένες λέξεις σε αχρησία. Όμως, η καλλιέργεια των ιδιωματικών εκδοχών της ελληνικής γλώσσας και η διατήρηση των διαλεκτικών θυλάκων της, που επιζούν με διαφορετικούς βαθμούς ζωτικότητας σε ποικίλες γλωσσικές νησίδες, θα πρέπει να συμβάλλει στην ανάσχεση της υποχώρησής τους, δίχως, όμως, να προσλάβει χαρακτήρα φολκλορικό. Θα πρέπει, όμως, και να περιορίζεται σε λογικά όρια, καθώς η επίμονη χρήση τους μπορεί να λειτουργήσει αποθαρρυντικά για την εκμάθηση της ενιαίας ελληνικής γλώσσας στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας ή να αποβεί επιβλαβής, λόγω των ενδεχόμενων τοπικιστικών ή αποσχιστικών τάσεων, που θα μπορούσαν να εγείρουν.
Το έθνος κράτησε σε μεγάλο βαθμό τη μνήμη του και άντλησε την ανανεωτική του δύναμη μέσα από τη γλωσσική του παρουσία. Τούτο, βέβαια, δε σημαίνει πως αυτή η παρουσία δε δοκιμάζεται διαρκώς και δεν υπόκειται στον κίνδυνο της φθοράς. Η επιβίωση των ντοπιολαλιών και των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων του κάθε τόπου με τη σύσταση φορέων μελέτης και διατήρησής τους είναι ιδιαίτερα σημαντική, χωρίς, όμως, να αντιμετωπίζονται ως μνημειακά υπολείμματα, αλλά ως πηγές, που συμβάλλουν στη διατήρηση του πολιτισμικού πλούτου της περιοχής όπου μιλιούνται.

 ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Κείμενο

Διάλεκτοι και Εκπαίδευση

Η εκπαίδευση σήμερα αντιμετωπίζει τις διάφορες γεωγραφικές και κοινωνικές ποικιλίες μιας γλώσσας σε άμεση σχέση και εξάρτηση με την πρότυπη γλωσσική μορφή, που θεωρείται σωστό να χρησιμοποιούν οι ομιλητές της, τουλάχιστον στις δημόσιες και επίσημες περιστάσεις. Όσο μεγαλύτερο κύρος και διάδοση έχει η πρότυπη αυτή γλώσσα, τόσο περισσότερο περιορίζει τη χρήση των άλλων γλωσσικών ποικιλιών.

Όπως, όμως, έχει επισημάνει ο Μ. Τριανταφυλλίδης «οι διάλεκτοι ενός λαού είναι κι αυτές μια από τις πολυτιμότερες πηγές για τον πλουτισμό της γραφόμενης γλώσσας του και θα ήταν λάθος και ασυχώρετη στενοκεφαλιά, αν ήθελε κανείς να αποκλείσει από την κοινή γλώσσα καθεμιά όμορφη λέξη, έναν τύπο που εκφράζει κάτι ξεχωριστό, έναν ιδιωματισμό, μόνο και μόνο γιατί έτυχε να είναι διαλεκτικός. Όλες οι ξένες γλώσσες έχουν πλουτιστεί από τα ιδιώματα και πολλές φορές μάλιστα μεγάλοι λογοτέχνες συνειδητά εργάστηκαν γι’ αυτόν τον σκοπό».

Η πρότυπη γλώσσα που περιέχει και διαλεκτικά στοιχεία έχει το πλεονέκτημα να εκφράζει με απόλυτη ακρίβεια οποιαδήποτε σκέψη σε οποιοδήποτε τόπο, χρόνο και γλωσσικό περιβάλλον. Αν και δεν είναι δυνατή η συστηματική και γενικευμένη διδασκαλία των νεοελληνικών γλωσσικών διαλέκτων, όπως η ποντιακή ή η διδασκαλία των «ειδικών γλωσσών», όπως είναι λόγου χάριν η γλώσσα του ποδοσφαίρου, παρ’ όλα αυτά, επειδή η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός, δεν θα έπρεπε να αποκλειστούν από τη γλωσσική διδασκαλία ορισμένες ιδιωματικές ή διαλεκτικές φράσεις των οποίων η χρήση έχει γενικευθεί. Επίσης, καλό θα ήταν να γίνεται αναφορά στις διάφορες διαλέκτους της επίσημης γλώσσας, έτσι ώστε οι μαθητές να την κατανοούν καλύτερα και να είναι έτοιμοι να σταθούν σε οποιοδήποτε περιβάλλον βρεθούν και να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά.

Οι διαπιστώσεις αυτές φανερώνουν τη σημασία των ποικίλων διαλέκτων για τη γλωσσική εκπαίδευση. Με τη γνώση των διαλεκτικών στοιχείων θα απαλλαγούμε από κάποια στερεότυπα σε σχέση με αυτές, όπως για παράδειγμα: «αυτοί μιλούν χωριάτικα». Είναι, επίσης, χρήσιμο οι εκπαιδευτικοί να μη σταματούν στη μνεία1 κάποιων διαλεκτικών λέξεων, αλλά να εμβαθύνουν κάπως σε αυτές, ώστε τα παιδιά πραγματικά να κατανοούν την αξία τους και τη συμβολή τους στη δόμηση της επίσημης γλώσσας.

Τ. Μακρογιάννη, Αθ. Μιχάλης, Β. Καζούλη, από το διαδίκτυο. (2009) Διάλεκτοι και Εκπαίδευση. Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Συνέδριου Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ (διασκευή).                                              1 μνεία: αναφορά

ΘΕΜΑΤΑ

Α1. (Μονάδες 15)

Α1. Ποια είναι, σύμφωνα με την άποψη του Μ. Τριανταφυλλίδη, η σημασία των διαλέκτων; (60-80 λέξεις)

(μονάδες 15)

Α2. (Μονάδες 10)

Α2. Ποια είναι τα δομικά στοιχεία της τελευταίας παραγράφου (Οι διαπιστώσεις,…γλώσσας) του κειμένου;

(μονάδες 10)

Β1. (Μονάδες 10)

Β1. Να συντάξετε μία παράγραφο 60-80 λέξεων στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις λέξεις/φράσεις του κειμένου με έντονη γραφή: γλώσσα, εκφράζει, ζωντανός οργανισμός, γλωσσική διδασκαλία, κατανοούν την αξία.

(μονάδες 10)

Β2. (Μονάδες 15)

Β2. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών σε καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις/προτάσεις του κειμένου:

1. «οι διάλεκτοι ενός λαού … γι’ αυτόν τον σκοπό» (στη δεύτερη παράγραφο)

2. «ειδικών γλωσσών»

3. «αυτοί μιλούν χωριάτικα»

(μονάδες 15)

Πηγή : Τράπεζα Θεμάτων

           ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α’ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Α’ ΚΕΙΜΕΝΟ : Ο “θάνατος” μιας γλώσσας

Όλοι οι γλωσσολόγοι και άλλοι επιστήμονες, αλλά και όσοι ασχολούνται με τα θέματα της γλώσσας και τις παραδόσεις ενός λαού υποστηρίζουν ότι η γλώσσα είναι παράγων και φορέας πολιτισμού. Κι αυτό γιατί με τη γλώσσα εκφράζονται τα νοήματα και οι σκέψεις των ανθρώπων, περιγράφονται και αναλύονται έννοιες και καταστάσεις ,με την γλώσσα μεταφέρεται ένας ολόκληρος πολιτισμός στις επόμενες γενιές .Επίσης η τέχνη , η ιστορία , η παράδοση και οι ιδέες που καλλιεργούνται σ’ έναν τόπο , εκφράζονται γλωσσικά . Γι’ αυτό και δίδουμε μεγάλη σημασία στην γλώσσα, ως παράγοντα και φορέα πολιτισμού.

Επιπλέον, η γλώσσα είναι κοινωνικό προϊόν , γέννημα μιας κοινωνίας και παράγοντας συνοχής της. Είναι ένα όργανο επικοινωνίας ένας κώδικας σημείων με τον οποίο οι άνθρωποι επιτυγχάνουν να συνεννοούνται , να γίνονται κατανοητοί.  Γλώσσα όμως είναι και η εξωτερίκευση του εσωτερικού μας κόσμου και των συναισθημάτων μας. Η γλώσσα φανερώνει την ανατροφή που μας έχουν δώσει οι γονείς μας καθώς και τον τρόπο σκέψης μας. Γιατί πάνω απ’ όλα η γλώσσα σχετίζεται με τη σκέψη. Χάρη σ’ αυτήν κατανοούμε , αντιλαμβανόμαστε , ερμηνεύουμε τον κόσμο. 

Όμως στις μέρες μας , παρά τις παραπάνω διαπιστώσεις, οι προοπτικές για τη συνέχιση και τη διατήρηση των «αδύνατων» γλωσσών είναι δυσοίωνες . Από έρευνες του αμερικανικού κολεγίου Σήμερ φαίνεται ότι “υπάρχουν σχεδόν 51 γλώσσες στον κόσμο που μιλιούνται από ένα άτομο”. Ακόμη δε και μία γλώσσα που μιλιέται από 100.000 ανθρώπους δεν είναι ασφαλής, γιατί η υπογεννητικότητα θα συντελέσει στην εξαφάνισή της. Γενικά δε παρατηρείται ότι από τις 6.000 γλώσσες που μιλιούνται σήμερα στον πλανήτη, στον επόμενο αιώνα θα σβήσουν τουλάχιστον οι μισές.

Πολλά είναι τα αίτια που συντελούν στον “θάνατο” μιας γλώσσας. Πρώτα πρώτα οι φυσικές καταστροφές και η εξαφάνιση των ανθρώπων. Κατόπιν η υποχώρηση της κουλτούρας και του πολιτισμού ενός λαού. Επιπλέον η πολιτική , η οικονομία και η μαζική επικοινωνία σήμερα προϋποθέτουν την κυριαρχία μίας διεθνούς γλώσσας .Έτσι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας ,κυρίως η τηλεόραση  με τα δορυφορικά κανάλια και το διαδίκτυο συνθλίβουν την γλωσσική και πολιτιστική ιδιαιτερότητα Η παγκοσμιοποίηση επίσης  έχει σοβαρότατες ευθύνες για το «θάνατο» των γλωσσών. Ο θάνατος όμως μιας γλώσσας έχει συνέπειες για όλη την ανθρωπότητα. Κι αυτό γιατί η γλωσσική σιγή οδηγεί στον πνευματικό όλεθρο. Το τέλος ,άλλωστε , της γλωσσικής πολυμορφίας συνεπάγεται το τέλος της πολιτιστικής διαφοράς.  Η κ. Κοντού μάλιστα  παρατηρεί: “Όταν χάνεται μία γλώσσα, είναι σαν να χάνεται ένα είδος ζώου ή φυτού και όσο σημαντικό είναι αυτό για την αλυσίδα της βιολογίας, το ίδιο σημαντικό είναι για την αλυσίδα του πολιτισμού. Όσο σημαντική είναι η ποικιλία στο οικοσύστημα, τόσο σημαντική είναι και για τον πολιτισμό”.

                  Χριστίνα  Λιακοπούλου , «Επενδυτής» , 6/6/1999 [διασκευή]

Β’.ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1.   Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου  (100 λέξεις)                            (μον. 25)

2.  « Επιπλέον η γλώσσα είναι κοινωνικό προϊόν» : Να αναπτύξετε τη φράση αυτή σε μία παράγραφο 8 – 10 σειρών (με αιτιολόγηση)                                                                                           (μον 10)

3.  α)  Να διακρίνετε στην πρώτη παράγραφο του κειμένου τα δομικά της συστατικά και να γράψετε έναν πλαγιότιτλο.                                                                                                                         

 β) Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι ακόλουθες διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις :

γιατί :

επίσης :

γι αυτό :

αλλά :

επιπλέον :

όμως :                                                                                                                    (μον. 10)

4.  α)  Να  δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις :                               

         φανερώνει     

         έρευνες    

         αδύνατων  

         ερμηνεύουμε   

         αντιλαμβανόμαστε                                                                    (μον. 5)                                                                                                                                   

     β) Να βρείτε σύνθετες λέξεις , με α΄  ή  β΄ συνθετικό το ρήμα φέρω , οι οποίες έχουν τη σημασία που   σας δίνεται :

Ø  Αυτός που παρέχει , δημιουργεί ελπίδες : …………………………..

Ø  Ο αξιόπιστος :……………………………………

Ø  Αγγείο πήλινο με δύο λαβές : ……………………………………….

Ø  Αγγεία με τα οποία γίνεται η κυκλοφορία του αίματος : ……………………………………

Ø  Αυτός που δεν έχει ή δεν προβάλλει δική του άποψη , αλλά μεταφέρει άκριτα τις απόψεις των άλλων : …………………………………………….                                                       (μον 10)

Γ. ΕΚΘΕΣΗ.     Να γράψετε ένα άρθρο  (400 περίπου λέξεις)  στο οποίο θα αναπτύξετε τη σημασία της γλώσσας για το άτομο , την κοινωνία και τον πολιτισμό και θα προσδιορίσετε τις συνέπειες για την ανθρωπότητα από το «θάνατο» μιας γλώσσας.                                                                        (μον.  40)