ΛΥΣΙΑ , ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ §§ 9 - 13 [ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ]

                 §§ 9 – 18    B’ ΜΕΡΟΣ ΔΙΗΓΗΣΗΣ – ΑΠΟΔΕΙΞΗΣ

ΔΟΜΗ :

§ 9 : Η επιθυμία του Μαντιθέου να απολογηθεί για τον ιδιωτικό και το δημόσιο βίο του.

§ 10 : Η συμπεριφορά του στην ιδιωτική του ζωή.

§§ 11 – 12 : Η συμπεριφορά του στη δημόσια ζωή.

§§ 13 -18 : Η στρατιωτική του δράση.

 

                                            §§ 9 - 13

§ 9 : Ο Μαντίθεος δηλώνει με απόλυτη σιγουριά, βεβαιότητα και αυτοπεποίθηση ότι δεν υπάρχει λόγος να αναφερθεί περαιτέρω στο κατηγορητήριο ( ότι δηλαδή «μετέσχε της τότε πολιτείας « και ότι «ίππευε» ) αφού, κατά τη γνώμη του, το ανασκεύασε πλήρως.( λογικό )

 Θεωρεί όμως ότι , ενώ στις άλλες δίκες αρκεί να απολογείται κανείς μόνο όσον αφορά το κατηγορητήριο, στις δίκες δοκιμασίας είναι ηθική υποχρέωση του δοκιμαζόμενου -σύμφωνη άλλωστε και με το δίκαιο και τις αρχές  του αθηναϊκού κράτους» να απολογείται για όλο του το βίο, δημόσιο και ιδιωτικό. ( πραγματικό )

 Στο προοίμιο ,εξάλλου, του λόγου του δήλωσε ρητώς ότι το να αποδείξει πως είναι φιλικά προσκείμενος στο δημοκρατικό πολίτευμα και πως έλαβε μέρος στους κινδύνους για την υπεράσπιση της πολιτείας , δεν αρκεί για την εκλογή του παρά μόνο αν αποδείξει ότι όλος του ο βίος , δημόσιος και ιδιωτικός, είναι ευπρεπής, κόσμιος και συνετός, σύμφωνα με τα πρότυπα και τα ιδεώδη της πόλης.

   Γι αυτό και ζητά την εύνοια των δικαστών και υπόσχεται ότι θα απολογηθεί όσο το δυνατόν συντομότερα.

 *   Η παράγραφος 9 λειτουργεί μεταβατικά ( επειδή κλείνει εδώ την ανασκευή του κατηγορητηρίου §§  4 – 8  και εισάγει παράλληλα το νέο θέμα : απολογία για τον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του ) και αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το προοίμιο της ενότητας που ακολουθεί. Και στο δεύτερο αυτό προοίμιο , ο κατηγορούμενος :

α.  επιδιώκει την ευμάθεια των ακροατών

β.  ζητά την εύνοιά τους

γ.  διεγείρει την προσοχή τους

 

§ 10 : Στην παράγραφο αυτή ο Μαντίθεος παρουσιάζει τον εαυτό του [ ήθος του λέγοντος] ως : καλό αδελφό, υπεράνω χρημάτων άνθρωπο, αφιλοκερδή, έντιμο , υπεύθυνο και δίκαιο συμπολίτη ,με κοινωνική συνείδηση , ο οποίος σέβεται τους δημοκρατικούς θεσμούς,  στηρίζοντας τη θέση του με τα εξής στοιχεία :

• Μολονότι η περιουσία που κληρονόμησε ήταν μικρή, προίκισε όμως τις δύο αδελφές του , αν και δεν ήταν υποχρέωσή του.(πραγματικό)
• Άφησε το μεγαλύτερο μέρος της πατρικής περιουσίας στον αδελφό του.                   ( πραγματικό)
• Καμία αφορμή για κατηγορία δεν έδωσε σε κανέναν από τους συμπολίτες του.           ( λογικό)

      : Άρα , όσον αφορά τον ιδιωτικό του βίο, έζησε σωστά, δίκαια και με ευπρέπεια.

 ► Λογικό και πειστικό επιχείρημα.

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ : Αναφερόμενος στη διαγωγή του όσον αφορά την οικογένειά του, στοχεύει να κερδίσει τη συμπάθεια των δικαστών και τη φιλική/ ευνοϊκή στάση τους αφού οι οικογενειακές σχέσεις θεωρούνταν ιερές την εποχή αυτή ( αν θυμηθούμε και το ερωτηματολόγιο των δοκιμασιών)

Δεν είναι τυχαίο επίσης ότι ενώ στον ιδιωτικό του βίο αναφέρεται πολύ σύντομα (σε μία παράγραφο) , στη δημόσια ζωή του θα αναφερθεί σε επτά παραγράφους : Αυτό δηλώνει άνθρωπο που προτάσσει το κοινό καλό έναντι του ατομικού.

 § 11 : Όσον αφορά το δημόσιο βίο του :

Παρουσιάζει [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ]

α)  τον εαυτό του ως έντιμο, κόσμιο , συνετό και μετρημένο άνθρωπο ,

β)  ενώ τους κατηγόρους του ως άσωτους, ακόλαστους, κακοήθεις, κακοπροαίρετους και ζηλόφθονους , ψευδολόγους , ανυπόληπτους , αφού :

• Ο ίδιος δεν ασχολείται με ακολασίες
• Ενώ οι κατήγοροί του περνούν μ’ αυτό τον τρόπο τον καιρό τους
• Και τον συκοφαντούν επειδή ακριβώς τον φθονούν δια το ήθος και τη διαγωγή του
• Άλλωστε ( υποθετικό επιχείρημα) , αν είχε κι αυτός τα ίδια ενδιαφέροντα, δεν θα τον ζήλευαν και δεν θα τον εχθρεύονταν/ συκοφαντούσαν

► Το ψυχολογικό / ηθικό  επιχείρημα αυτό είναι πολύ εύστοχο και στηρίζεται στη γνωστή παροιμία ( «κοινός τόπος») : «όμοιος ομοίω αεί πελάζει» καθώς και στην ευρέως αποδεκτή άποψη ( «κοινός τόπος») ότι οι ενάρετοι προκαλούν τη ζήλια και το φθόνο των διεφθαρμένων.

 § 12 : Στην παράγραφο αυτή, συνεχίζοντας την απολογία του σχετικά με το δημόσιο βίο του,

Σκιαγραφεί [ ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ]  τον εαυτό του ως ηθικό, έντιμο, φιλήσυχο, μετριοπαθή και διαλλακτικό πολίτη, θύμα της κακοήθειας των αργόσχολων, όχι φιλόδικο, αφού :

• Κανείς δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει εμπλακεί σε δίκη δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, σε αντίθεση με πάρα πολλούς συμπολίτες του. (πραγματικό / ηθικό )

Στοχεύοντας μ’ αυτό το επιχείρημα στην εύνοια των δικαστών ( : Οι Αθηναίοι ήταν φιλόδικοι και γι αυτό επαινούσαν όποιον δεν πήγαινε στο δικαστήριο ούτε ως κατήγορος ούτε ως κατηγορούμενος)

► Το ηθικό αυτό επιχείρημα κρίνεται πολύ ισχυρό. Χρησιμοποιείται , άλλωστε, και από πολλούς άλλους ρήτορες.

 ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ :

Ο Μαντίθεος επιδιώκει αφενός να κερδίσει την εκτίμηση και την εύνοια των βουλευτών μέσω της προβολής της δικής του άψογης – κοινωνικά και πολιτικά – συμπεριφοράς, ενώ προκαλεί συναισθήματα αντιπάθειας και αποστροφής προς τους ηθικά ανυπόληπτους αντιπάλους του.

Στην τελευταία περίοδο της § 12 που λειτουργεί μεταβατικά, ο απολογούμενος εισέρχεται σ’ ένα πολύ κρίσιμο τομέα της δημόσιας ζωής του, την πολεμική και στρατιωτική σταδιοδρομία και δράση του χάρη της πατρίδας.

 § 13  Για να αποδείξει  [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ]  τα πατριωτικά του φρονήματα, την αγάπη του για την πατρίδα, την ανιδιοτελή προσφορά, τη γενναιότητα, την τόλμη, την ανυστεροβουλία του, την πρόταξη του συλλογικού συμφέροντος έναντι του στενού ατομικού του , σκοπεύοντας έτσι στην εκτίμηση/σεβασμό/ εύνοια/ φιλική στάση των δικαστών και εγείροντάς τους  [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ]  αισθήματα πατριδολατρίας και εθνικής υπερηφάνειας , καταφεύγει σε ιστορικά παραδείγματα / αξιολογικές γνώμες- κρίσεις καθολικού κύρους π.χ. «επειδή πίστευα ότι ήταν αισχρό… ασφάλεια»  (έντεχνες πίστεις) καθώς και στην κατάθεση του μάρτυρα ( άτεχνη πίστη)

• Κατά την εκστρατεία των Αθηναίων στην Αλίαρτο (395 π. Χ) , αν και καταγεγραμμένος ως ιππέας από τον Ορθόβουλο, , με δική του πρωτοβουλία μετατάσσεται στο σώμα των οπλιτών, θεωρώντας ανήθικο να εκστρατεύει ασφαλής, την ίδια στιγμή που το μεγαλύτερο μέρος του στρατού διακινδυνεύει.( λογικό/ πραγματικό / ηθικό + κατάθεση μάρτυρα = πειστικό, ισχυρό)
• Για να τονίσει το ιδιαίτερο και ανώτερο ήθος του καθώς και τη διαφορά του σε επίπεδο τόσο ενεργειών όσο και κινήτρων, αντιπαραθέτει τη δική του στάση προς τη στάση άλλων , που αν και «αδοκίμαστοι» κατετάγησαν παράνομα στο ιππικό.

    ►  Πολύ ισχυρό και πειστικό και εύστοχο το ηθικό αυτό επιχείρημα του Μαντιθέου καθώς στηρίζεται στην πανθομολογούμενη διαπίστωση ότι οι Αθηναίοι εκτιμούσαν βαθιά όσους εκπλήρωναν με προθυμία και γενναιότητα τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του προς την πατρίδα [ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ] .

 v Τέλος, προς επιβεβαίωση των λεγομένων του ,καλεί τον Ορθόβουλο να καταθέσει [ΑΤΕΧΝΗ ΠΙΣΤΙΣ]

 ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ :

Υπερβατά : δοκει δε μοι…προσήκειν, μέγιστον…τεκμήριον

Αντιθέσεις : ούτε των τειχων καθαιρουμένων-αλλ’ ηλθομεν , τοις μεν ιππεύουσι ασφάλειαν είναι –τοις δ’ οπλίταις κίνδυνον

Υπερβολή : προς τους άλλους άπαντας

Προδιόρθωση : ποιήσομαι δε την απολογίαν ..διά βραχυτάτων

Σχήμα λιτότητας : ουσίας ου πολλης

Πολυσύνδετο : περί κύβους ή πότους ή τάς τοιαύτας ακολασίας , ουτε δίκην ουτε γραφήν ουτε εισαγγελίαν