ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ §§ 1 - 16 [ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ]

ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ § 1 – 2

ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ

1.      Όλοι οι ρήτορες υποστηρίζουν ότι τα προς συζήτηση θέματα είναι πολύ σπουδαία. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Ισοκράτης, αυτή τη φορά όμως δικαιολογημένα, αφού πρόκειται για την ειρήνη ή τον πόλεμο (πραγματικό)

2.      Ζητήματα δηλαδή άκρως σημαντικά και καθοριστικά για τη ζωή των ανθρώπων (πραγματικό)

3.      Όπως επίσης και θέματα εξαιτίας των οποίων όσοι αποφασίζουν σωστά είναι ευτυχέστεροι των υπολοίπων.(πραγματικό / ψυχολογικό)

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ

ΗΘΟΣ ΡΗΤΟΡΑ : λογικός, συνετός, ειλικρινής, γνώστης του θέματος, φιλόπατρις, μετριοπαθής, υπεύθυνος σύμβουλος, με πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας και των συνεπειών του ζητήματος.

ΗΘΟΣ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΡΗΤΟΡΩΝ  (παρουσιάζεται σκοπίμως έμμεσα ) : μάλλον υπερβολικοί, διογκώνουν τη σπουδαιότητα των θεμάτων καθώς και των συμβουλών τους.

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ : Ο ρήτορας επιδιώκει να δημιουργήσει θετικά προς το πρόσωπό του συναισθήματα, να εγείρει το ενδιαφέρον και την προσοχή των ακροατών του, να τους ευαισθητοποιήσει και να τους «ταρακουνήσει» ώστε να δείξουν την απαιτούμενη σύνεση και υπευθυνότητα που αρμόζει σε ένα τόσο φλέγον θέμα.

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ

1.      ΕΥΜΑΘΕΙΑ : «περί πολέμου και ειρήνης» , «και περί ων ανάγκη εστί…»

2.      ΠΡΟΣΕΞΙΣ :  «α μεγίστην …πράττειν» , «το μέν ουν …εστίν»

3.      ΕΥΝΟΙΑ : Επιτυγχάνεται με την προβολή του ήθους του ομιλούντος

ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ : «οι παριόντες ενθάδε» , «ηκομεν εκκλησιάσοντες» , «τους ορθως βουλευομένους» , «υπέρ ων συνεληλύθαμεν»

ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ  , ΠΡΟΟΙΜΙΟ § 14 – 15

ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ

1.      Ο ρήτορας δηλώνει ότι είναι δύσκολο να εναντιωθεί κανείς στις προθέσεις του λαού διότι :                                                                                                                                                       μολονότι υπάρχει δημοκρατία δεν υπάρχει παρρησία παρά μόνο για τους ασύνετους και τους αδιάφορους στην Εκκλησία του δήμου και για τους κωμικούς ποιητές στο θέατρο (πραγματικό / λογικό)

2.      Θεωρεί αλλοπρόσαλλη τη συμπεριφορά των Αθηναίων προς τους ρήτορες καθώς :                    ευγνωμονούν όσους αποκαλύπτουν στους ξένους τα σφάλματα της πόλης  (σαν να ήταν ευεργέτες τους)  ενώ οργίζονται με όσους τους επιπλήττουν και τους συμβουλεύουν ορθά (σαν να ήταν εχθροί τους) (λογικό)

3.      Δηλώνει ότι δε θα υποχωρήσει αλλά θα εμμείνει στις θέσεις του διότι : α) ο σκοπός του δεν είναι να γίνει ευχάριστος  β) ούτε να επιδιώξει την εκλογή του σε κάποιο αξίωμα   γ) αλλά να εκφράσει την άποψή του σχετικά με το θέμα  δ) καθώς και τη γενικότερη πολιτική   ε)  και τέλος , επειδή πιστεύει                                                           πως δε θα προκύψει κανένα όφελος από την απόφαση για την ειρήνη αν δεν αποφασίσουν ορθά και για τις άλλες πολιτικές τακτικές της πόλης  .(πραγματικό)

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ

ΗΘΟΣ ΡΗΤΟΡΑ : λογικός, συνετός, ειλικρινής, γνώστης του θέματος, φιλόπατρις, μετριοπαθής, υπεύθυνος σύμβουλος, με πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας και των συνεπειών του ζητήματος , τολμηρός και αποφασισμένος, ιδεολόγος, αμετακίνητα πιστός στις αρχές του, ανιδιοτελής με αυτοπεποίθηση και συνείδηση του χρέους του ως πολιτικού συμβούλου.

ΗΘΟΣ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΡΗΤΟΡΩΝ : δημαγωγοί, δημοκόλακες, καιροσκόποι, αφρονέστατοι, δε νοιάζονται για το καλό της πόλης, χαϊδεύουν τα αυτιά του κοινού και αδιαφορούν για τις συνέπειες αυτής τους της τακτικής συνεπώς αναξιόπιστοι και ίσως επικίνδυνοι.
ΗΘΟΣ ΑΚΡΟΑΤΩΝ : αμελείς, αδιάφοροι, ευκολόπιστοι, επιπόλαιοι, παρασύρονται εύκολα, παρουσιάζουν παράλογη συμπεριφορά προς τους ρήτορες.

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ : Ο ρήτορας προσπαθεί να αφυπνίσει τους ακροατές, να τους ευαισθητοποιήσει, να τους ωθήσει να σκεφτούν σοβαρά, συνετά και ώριμα για το καλό της πόλης, να ξυπνήσει τον πατριωτισμό τους και το αίσθημα της υπευθυνότητας ώστε να συνειδητοποιήσουν το ρόλο τους και το χρέος τους.

ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ

1.      ΕΥΜΑΘΕΙΑ : «περί ων οι πρυτάνεις προτιθέασιν» , « περί των αλλων των της πόλεως πραγμάτων» , «των νυν περί της ειρήνης γνωσθέντων» , «περί των λοιπων»

2.      ΠΡΟΣΕΞΙΣ :  «πρόσαντες…διανοίαις» , «δημοκρατίας ουσης…παρρησία» , «όμως δε και τούτων …αποσταίην» , «αλλ’ αποφανούμενος…»

3.      ΕΥΝΟΙΑ : Επιτυγχάνεται με την προβολή του ήθους του ομιλούντος (ειλικρίνεια, σύνεση, φιλοπατρία, σοβαρότητα, ανιδιοτέλεια…). Παρακωλύεται όμως εφόσον ο ρήτορας γίνεται επικριτικός – άρα δυσάρεστος .

ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ : «εναντιουσθαι ταις υμετέραις διανοίαις» , «ουκ εστι παρρησία» , «ενθάδε» , «παρελήλυθα αποφανούμενος…» κλπ

ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ   §  16

ΠΡΟΘΕΣΙΣ §  16 (=σύντομη έκθεση του θέματος και της πρότασης του ρήτορα την οποία θα αναπτύξει στις επόμενες παραγράφους 17 – 144 όπου με τις Πίστεις θα την τεκμηριώσει)

Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΡΗΤΟΡΑ
Οι Αθηναίοι έχουν χρέος :                                                                                                                                                                       α) να συνάψουν ειρήνη όχι μόνο με τους αποστάτες (Χίους, Ροδίους, Βυζαντίους και Κώους)  αλλά με όλους τους ανθρώπους                                                                                                                                                                                                β) να εφαρμόσουν όχι την τωρινή συνθήκη ειρήνης (πρόταση του Εύβουλου)  αλλά την Ανταλκίδειο ειρήνη (387 π.Χ) η οποία ορίζει : 1) Αυτονομία των ελληνικών πόλεων 2) Απομάκρυνση των φρουρών κατοχής από τις ξένες πόλεις και 3) Απόδοση των εδαφών στους νόμιμους κατόχους τους.                                                                                                                                                          Αιτιολογεί την πρότασή του υποστηρίζοντας ότι : Η Ανταλκίδειος ειρήνη είναι η πιο δίκαιη και η πιο συμφέρουσα για την πόλη. (λογικό / ηθικό)

► Η πρότασή του βέβαια θα προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στους συμπολίτες του καθώς στην ουσία σημαίνει διάλυση της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας, ριζική αναθεώρηση της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής , καταγγελία της επεκτατικής πολιτικής της πόλης και περιορισμό της στα δικά της και μόνο εδάφη.

Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΑΠΟΨΕΩΝ ΤΟΥ ΡΗΤΟΡΑ

Στον  «Πανηγυρικό» του λόγο (380 πΧ) ο Ισοκράτης είχε κατακρίνει δριμύτατα τους όρους της Ανταλκιδείου Ειρήνης και υποστήριξε ότι δεν τους θεωρεί άρθρα ισότιμης συνθήκης αλλά προστάγματα του Πέρση βασιλιά που εξευτελίζουν τους Έλληνες. Ιδιαιτέρως μάλιστα είχε καταδικάσει τους Λακεδαιμονίους οι οποίοι για να εξυπηρετήσουν το δικό τους όφελος είχαν προδώσει τα ελληνικά συμφέροντα. Στο λόγο του όμως «Περί ειρήνης» αλλάζει τις πολιτικές του θέσεις και αποδέχεται τους όρους της Ανταλκιδείου ειρήνης και μάλιστα τους χαρακτηρίζει τους πιο δίκαιους και συμφέροντες για την Αθήνα. Η αλλαγή των θέσεων του δεν είναι αναιτιολόγητη ούτε αυθαίρετη. Αντιθέτως είναι δικαιολογημένη και επιβεβλημένη από την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Αθήνα και στην Ελλάδα. Ο Ισοκράτης δηλαδή βλέπει καθαρά τη γενικότερη κρίση και παρακμή (πολιτική, οικονομική, ηθική, κοινωνική, θεσμική…) που μαστίζει την Αθήνα, την αδυναμία της να αναλάβει ηγεμονικό ρόλο στην Ελλάδα , τα αντιαθηναϊκά αισθήματα που τρέφει η πλειονότητα των υπολοίπων ελληνικών πόλεων, τις εμφύλιες έριδες. Συνεπώς η Αθήνα δεν είναι πια η ισχυρή πόλη του 380 πΧ. που θα μπορούσε να οδηγήσει υπό την ηγεσία της τους Έλληνες εναντίον των Περσών. Κρίνοντας υπό το πρίσμα αυτό τα πράγματα, προτείνει ρεαλιστικά την τήρηση της Ανταλκιδείου ειρήνης πιστεύοντας πως με τον τρόπο αυτό θα επέλθει η εσωτερική ανάκαμψη της Αθήνας (οικονομική, πολιτική…)  καθώς και όλης της Ελλάδας η οποία σταδιακά θα οδηγήσει στην επίτευξη της πανελλήνιας ενότητας και εκείνη στη νίκη επί των Περσών (το όραμα ζωής του Ισοκράτη)

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΗΘΗ

ΗΘΟΣ ΡΗΤΟΡΑ : λογικός, συνετός, ειλικρινής, γνώστης του θέματος, φιλόπατρις, υπεύθυνος σύμβουλος, με πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας και των συνεπειών του ζητήματος. Στηρίζει την πρότασή του στο δίκαιο και το συμφέρον της πόλης του. Είναι ρεαλιστής εφόσον γνωρίζει πολύ καλά την άσχημη  κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η πόλη του.

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΠΑΘΗ : Ο ρήτορας επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει τους συμπολίτες του, να αφυπνίσει τα πατριωτικά τους αισθήματα ώστε να σκεφτούν και να αποφασίσουν , όπως κι αυτός, με γνώμονα το δίκαιο και το συμφέρον της πόλης τους.