ΛΥΣΙΑ , ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ , ΠΡΟΟΙΜΙΟ §§ 1 – 3 .[ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ]

ΛΥΣΙΑ , ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ
ΠΡΟΟΙΜΙΟ §§ 1 – 3  . ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ

   TA  ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ  διακρίνονται σε :

1. Πραγματικά (που έχουν μέγιστη αποδεικτική αξία)
2. Λογικά (που εγείρουν κάποιες επιφυλάξεις)
3. Συναισθηματικά / ψυχολογικά (που πείθουν λόγω της συγκινησιακής φόρτισης που δημιουργούν)
4. Ηθικά ( που αναφέρονται σε αξίες και ιδανικά)

 ΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ  αφορούν :

     1.   το δίκαιον : άγραφοι νόμοι

     2.   το νόμιμον : γραπτοί νόμοι

     3.   το συμφέρον : το χρήσιμο , το αναγκαίο

     4.   το καλόν : το αξιέπαινο

     5.   το ηδύ : το ευχάριστο

   Α. Στόχοι προοιμίου :

1. Η εύνοια          

                             2. Η προσοχή                   του ακροατηρίου

                             3. Η κατατόπιση

 

1. Ο ρήτορας επιδιώκει να δημιουργήσει κλίμα ευνοϊκό για τον εαυτό του ( captatio benevolentiae)  και δυσμενές για τον αντίπαλο με :

v Την επίδειξη ανωτερότητας με την έκφραση ευγνωμοσύνης (υπό προϋποθέσεις) προς τους κατηγόρους

v Την ηθική μείωση των κατηγόρων (κακοί – συκοφάντες)

v Την αυτοπεποίθηση και την ελπίδα / αισιοδοξία του ότι θα δικαιωθεί

v Τη βεβαιότητα ότι θα αποκομίσει ηθικά οφέλη από τη δίκη , καθώς απολογούμενος για τη ζωή του θα αποδειχτεί ότι έχει συκοφαντηθεί αδίκως

v Την υπόσχεσή του ότι θα αποδείξει περίτρανα τα δημοκρατικά του φρονήματα καθώς και το ήθος του στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο του

v Την κατηγορηματική του δήλωση ότι θα ανατρέψει το κατηγορητήριο.

 

2. Ο ρήτορας επιδιώκει να προκαλέσει την προσοχή ( «πρόσεξις» ) των δικαστών  με :

v Τη δημιουργία ευνοϊκού, για τον ίδιο, κλίματος

v Το έξυπνο παράδοξο δηλαδή τον απροσδόκητο και εντυπωσιακό τρόπο που άρχισε το λόγο του

v Την περιέργεια που γεννήθηκε στους δικαστές για το πώς θα αιτιολογούσε την ευγνωμοσύνη του προς τους κατηγόρους

v Την προσδοκία να πληροφορηθούν για τα «μέγιστα αγαθά» που ελπίζει ότι θα αποκομίσει

v Τη σκόπιμη απόσταση του «αξιω» από το συντακτικό και νοηματικό αντικείμενό του

v Τη δήλωσή του ότι θα αναφερθεί στο ήθος του γενικώς

v Την υπόσχεση ότι θα προσκομίσει αποδείξεις για την αντίκρουση του κατηγορητηρίου.

 

3. Ο ρήτορας επιδιώκει να κατατοπίσει – ενημερώσει ( «ευμάθεια» )  το ακροατήριο στα εξής :

v Το κατηγορητήριο

v Το κίνητρο των κατηγόρων

v Τις προϋποθέσεις που κρίνει απαραίτητες για την επικύρωση της εκλογής του

v Τα «μέγιστα αγαθά» που προσδοκά να αποκομίσει

v Το θέμα της πρώτης ενότητας της «απόδειξης – διήγησης» που ακολουθεί μετά το προοίμιο.

 

Β.  ΗΘΟΠΟΙΙΑ

 1.   Ήθος του λέγοντος (του κατηγορουμένου) : αξιοπρεπής , ευγνώμων (υπό προϋποθέσεις) , άδικα διαβεβλημένος ,θύμα της μοχθηρίας των συκοφαντών του, αισιόδοξος , άνθρωπος με αυτοπεποίθηση και αποφασιστικότητα , με δημοκρατικά φρονήματα που επιπροσθέτως δείχνει σεβασμό στη Βουλή και στο θεσμό της δοκιμασίας, και τέλος,  συνετός/ ευπρεπής στην ιδιωτική και δημόσια ζωή του.     

 2.   Ήθος αντιπάλου : κακόβουλοι , κακοήθεις , συκοφάντες , μοχθηροί, αφού επιδιώκουν με κάθε μέσο την καταστροφή ενός ενάρετου και δημοκρατικού πολίτη. Συνεπώς είναι επικίνδυνοι και για την πολιτεία, λόγω των πράξεών τους και προφανώς ανήθικοι και αναξιόπιστοι.

3.   Ήθος ακροατή (των δικαστών) : σωστοί πολίτες με δημοκρατικά φρονήματα και προσφορά στην πόλη , πατριώτες, ένθερμοι υποστηρικτές του πολιτεύματος καθώς και άξιοι δημόσιοι λειτουργοί.

Γ.  ΠΑΘΟΠΟΙΙΑ

α.  Ο κατηγορούμενος προκαλεί στους βουλευτές εκτίμηση και θαυμασμό προς το πρόσωπό του, εξαίροντας τη σύνεση, τα δημοκρατικά του φρονήματα και τη μετριοπάθεια.

β.  Δημιουργεί  αισθήματα απέχθειας, οργής και αγανάκτησης προς τους αντιπάλους (των οποίων τη μοχθηρία, κακοήθεια, συκοφαντική διάθεση και μικροψυχία τόνισε αφενός και αφετέρου δημιούργησε αμφιβολίες για την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του κατηγορητηρίου καθώς και για την ειλικρίνεια των κινήτρων και των προθέσεών τους)

γ. Προξενεί ευχαρίστηση και ικανοποίηση στους βουλευτές(αφού υπογράμμισε τη φιλοπατρία και την έμπρακτη αγωνιστικότητά τους)

 Δ.   ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

α.  Το απροσδόκητον ( Ει μη συνήδη…. της κατηγορίας)

β.   Το υπερβατό ( βουλομένοις… κακως εμέ ποιειν,  πολλήν … χάριν ,ελπίζω … μεταμελήσειν)

γ.   Η αντίθεση ( και ει τις προς με τυγχάνει αηδως διακείμενος – μεταμελήσειν , εμέ μέν δοκιμάζειν – τούτους δε ηγεισθαι χείρους είναι , βελτίω – χείρους)

δ.  Το πολυσύνδετο (ουχ ιππευον, ουδέ επεδήμουν, ουδέ μετέσχον)

ε.   Οι υποθέσεις ( υποθετικές προτάσεις, αναφορικο-υποθετική πρόταση, παραχωρητική πρόταση, χρονικο-υποθετική πρόταση)

 Ε.  ΑΡΕΤΕΣ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ :

Συντομία , σαφήνεια , ακρίβεια , κυριολεξία , λιτότητα , ενάργεια , πειστικότητα , προσαρμογή του λόγου στην προσωπικότητα του πελάτη (ηθοποιία) , φυσικότητα, οικείο ύφος, καθημερινό λεξιλόγιο.