ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΑ
► Αυτοπάθεια λέγεται το συντακτικό φαινόμενο κατά το οποίο το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια επιστρέφει σ’ αυτό (π.χ. στα νέα ελληνικά λέμε: χτενίζομαι, ντύνομαι, τρέφομαι κ.ά.). Στα Λατινικά δεν υπάρχει αυτοπαθητική αντωνυμία. Έτσι:
Α . Η αυτοπάθεια στο α΄ και β΄ πρόσωπο εκφράζεται με ρήμα ενεργητικής φωνής και την προσωπική αντωνυμία του αντίστοιχου προσώπου σε πλάγια πτώση. π.χ.
amo + αιτιατική → subvenio + δοτική→
amo me = αγαπώ τον εαυτό μου subvenio mihi = βοηθώ τον εαυτό μου
amas te = αγαπάς τον εαυτό σου subvenis tibi = βοηθάς τον εαυτό σου
amamus nos = αγαπάμε τους εαυτούς μας subvenimus nobis = βοηθάμε τους εαυτούς μας
amatis vos = αγαπάτε τους εαυτούς σας subvenitis vobis = βοηθάτε τους εαυτούς σας
Β . Η αυτοπάθεια στο γ΄ πρόσωπο εκφράζεται με
• την προσωπική se (χρησιμοποιούμε συμβατικά τον τύπο της αιτιατικής, λόγω έλλειψης της ονομαστικής πτώσης)
• και την κτητική αντωνυμία suus - a - um (που προσδιορίζει τον όρο στον οποίο αναφέρεται ομοιόπτωτα λειτουργώντας ως ονοματικός ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός.)
Η αυτοπάθεια διακρίνεται σε ευθεία (ή άμεση) και πλάγια (ή έμμεση).
α) Άμεση (ή ευθεία) αυτοπάθεια έχουμε όταν οι αντωνυμίες suus, se αναφέρονται στο υποκείμενο του ρηματικού τύπου από τον οποίο εξαρτώνται (είτε είναι ρήμα είτε ονοματικός τύπος του ρήματος , δηλαδή απαρέμφατο, μετοχή, σουπίνο, γερούνδιο ή γερουνδιακό)
π.χ. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat.(3)
(Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της, συγκρίνει τον εαυτό της με τις Νηρηίδες)
Το se λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος comparat, το οποίο έχει για υποκείμενό του το Cassiope. Το se αναφέρεται στο Cassiope, άρα έχουμε ευθεία (ή άμεση) αυτοπάθεια. Παρόμοια, και το sua που εξαρτάται από το comparat και αναφέρεται στο Cassiope εμφανίζει ευθεία (ή άμεση) αυτοπάθεια.
β) έμμεση (ή πλάγια ) αυτοπάθεια έχουμε όταν η αντωνυμία suus, se βρίσκεται:
α. Σε δευτερεύουσα πρόταση και δεν αναφέρεται στο υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης αλλά στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης της δευτερεύουσας πρότασης.
β. Σε φράση που έχει απαρέμφατο και δεν αναφέρεται στο υποκείμενο του απαρεμφάτου αλλά στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης του απαρεμφάτου.
γ. Σε φράση που έχει μετοχή και δεν αναφέρεται στο υποκείμενο της μετοχής αλλά στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης της μετοχής.
π.χ.1. (Cassius) existimavit ad se venire hominem… (14)
(ο Κάσσιος νόμισε ότι ερχόταν προς αυτόν ένας άνθρωπος)
Το ad se λειτουργεί ως εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε πρόσωπο στο venire, το οποίο έχει για υποκείμενό του το hominem. Το se όμως δεν αναφέρεται στο υποκείμενο του ρηματικού τύπου από τον οποίο εξαρτάται αλλά στο υποκείμενο του ρήματος (Cassius), άρα έχουμε πλάγια (ή έμμεση) αυτοπάθεια.
π.χ.2. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet (εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος cederet η matertera) (38)
(Τελικά η κοπέλα, κουρασμένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία (της) να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της).
Το sibi, που αναφέρεται στην κοπέλα, εξαρτάται από το ρ. cederet στο οποίο ενν. ως υποκείμενο το matertera (που είναι το υποκ. της κύριας πρότασης). Άρα έχουμε πλάγια (ή έμμεση) αυτοπάθεια γιατί, όπως τονίζει και το σχολικό εγχειρίδιο (σ. 60) το sibi «αναφέρεται στο υποκείμενο της κύριας πρότασης ενώ βρίσκεται σε δευτερεύουσα».
► Πρακτικά: Όταν το se είναι αντικείμενο ρήματος έχουμε πάντα ευθεία (ή άμεση) αυτοπάθεια.
Παρατηρήσεις
1. Για να εκφράσουμε κτήση χωρίς αυτοπάθεια στο γ΄ πρόσωπο χρησιμοποιούμε την οριστική αντωνυμία is-ea-id πάντα σε γενική (eius / eorum - earum - eorum) που λειτουργεί ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός (γενική κτητική).
pater suus = ὁ ἑαυτοῦ πατήρ = ο πατέρας του (του ίδιου)
pater eius = ὁ πατήρ αὐτοῦ = ο πατέρας του (κάποιου άλλου)
π.χ.1. Silius gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat. (5)
[Ο Σίλιος τη δόξα του Βιργιλίου επεδίωκε και περιέβαλε με αγάπη το πνεύμα του (του Βιργιλίου) : η επαναληπτική αντωνυμία εκφράζει απλώς κτήση χωρίς αυτοπάθεια.]
ενώ:
π.χ.2. Silius gloriae Vergili studebat ingeniumque suum fovebat [… το πνεύμα του [του ίδιου, δηλ. του Σίλιου : η κτητική αντωνυμία εκφράζει κανονικά αυτοπάθεια και αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης]
2. Η αυτοπάθεια μπορεί να εκφραστεί και μονολεκτικά με ρήμα παθητικής φωνής - αλλά μέσης διάθεσης , δηλαδή με «μεσοπαθητικό ρήμα» [ευθεία (ή άμεση) αυτοπάθεια].
π.χ. (Germani) lacte, caseo et carne nutriuntur. .. et in fluminibus lavantur. (15) =
(Οι Γερμανοί) τρέφονται με γάλα, τυρί και κρέας… και πλένονται στα ποτάμια.
nutriuntur= nutriunt se = τρέφουν τους εαυτούς τους
lavantur= lavant se = πλένουν τους εαυτούς τους
Αλληλοπάθεια
Στα λατινικά λείπει η αλληλοπαθητική (ή αλληλοπαθής) αντωνυμία.
Ο συνηθέστερος τρόπος για να εκφραστεί η αλληλοπάθεια είναι :
η αιτιατική του πληθυντικού των προσωπικών αντωνυμιών (nos, vos, se) με την πρόθεση inter και τα τρία πρόσωπα του πληθυντικού του κατάλληλου ρήματος.
π.χ.
inter nos amamus = αγαπάμε ο ένας τον άλλο (αλλήλους)
inter vos amatis = αγαπάτε ο ένας τον άλλο (αλλήλους)
inter se amant = αγαπούν ο ένας τον άλλο (αλλήλους)
Η αλληλοπάθεια στη Λατινική εκφράζεται ακόμη ως εξής:
χρησιμοποιείται δυο φορές το σχετικό όνομα ή η αντωνυμία alter (για δύο πρόσωπα) ή η alius (για πολλά), πρώτα σε ονομαστική (ως υποκείμενο), έπειτα σε μια από τις πλάγιες πτώσεις, όποια δηλ. απαιτεί η σύνταξη της προτάσεως και το ρήμα :
π.χ. 1.manus manum lavat (πρβ. χειρ χείρα νίπτει)
π.χ. 2.alter alterum adiuvat βοηθούσαν αλλήλους = ο ένας βοηθάει τον άλλο
π.χ. 3.alius alium increpabant επέπλητταν ο άλλος τον άλλο (αλλήλους)
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
1. XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secunto pulchri sunt: Να αντικαταστήσετε το eius µε την κατάλληλη πτώση της αντωνυμίας suus, a, um. Ποια θα είναι η συντακτική λειτουργία της αντωνυμίας suus ,a , um και ποια διαφορά στη σημασία διαπιστώνετε ;
Απάντηση:
XVII (septendecim) libri sui de bello Punico secunto pulchri sunt
To sui είναι επιθετικός προσδιορισμός στο libri (ενώ το eius ήταν γενική κτητική στο libri )
Στην αρχική πρόταση «XVII (septendecim) libri eius de bello Punico secunto pulchri sunt» το libri eius σήμαινε τα βιβλία κάποιου άλλου
Ενώ στη δεύτερη πρόταση «XVII (septendecim) libri sui de bello Punico secunto pulchri sunt»
το libri sui σημαίνει τα βιβλία του εαυτού του , του ίδιου
2. Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat: Να αντικαταστήσετε το eius µε την κατάλληλη πτώση της αντωνυµίας suus, a, um. Ποια θα είναι η συντακτική λειτουργία της αντωνυμίας suus, a, um και ποια διαφορά στη σημασία διαπιστώνετε ;
Απάντηση:
Gloriae Vergili studebat ingeniumque suum fovebat
To suum είναι επιθετικός προσδιορισμός στο ingeniumque (ενώ το eius ήταν γενική κτητική στο ingeniumque )
Στην αρχική πρόταση «Gloriae Vergili studebat ingeniumque eius fovebat» το ingeniumque eius σήμαινε το πνεύμα κάποιου άλλου
Ενώ στη δεύτερη πρόταση «Gloriae Vergili studebat ingeniumque suum fovebat» το ingeniumque suum σημαίνει το πνεύμα του εαυτού του , του ίδιου
3. Στο απόσπασμα «Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniāvit» [14] να εντοπίσετε τον όρο που δηλώνει άμεση αυτοπάθεια και να αναφέρετε και τον συντακτικό ρόλο αυτού του όρου.
Απάντηση:
Ο όρος που δηλώνει άμεση αυτοπάθεια είναι το se το οποίο είναι αντικείμενο στο ρήμα dedit
4. Στο απόσπασμα «Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro se ipsam interficit» [9] να εντοπίσετε τον όρο που δηλώνει άμεση αυτοπάθεια και να αναφέρετε και τον συντακτικό ρόλο αυτού του όρου. Στη συνέχεια να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλώνεται η άμεση αυτοπάθεια με τον μεσοπαθητικό τύπο του ρήματος.
Απάντηση:
Ο όρος που δηλώνει άμεση αυτοπάθεια είναι το se το οποίο είναι αντικείμενο στο ρήμα interficit
«Illis femina cum lacrimis iniuriam aperit et cultro ipsa interficitur»
5. Στις παρακάτω περιόδους λόγου πρώτα να εντοπίσετε τη λέξη/τις λέξεις όπου υπάρχει κτήση με αυτοπάθεια. Στη συνέχεια να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλωθεί κτήση χωρίς αυτοπάθεια:
a. Ultimis annis vitae suae in Campaniā … tenēbat.
b. Cassiope, superba forma sua
Απάντηση:
a. Στην πρόταση «Ultimis annis vitae suae in Campaniā … tenēbat» ο όρος που δηλώνει αυτοπάθεια είναι το suae. Για να δηλώσουμε κτήση χωρίς αυτοπάθεια, αντικαθιστούμε το suae με τη γενική ενικού της αντωνυμίας is, ea, id. Έτσι η πρόταση παίρνει την εξής μορφή : «Ultimis annis vitae eius in Campaniā … tenēbat»
b. Στην πρόταση «Cassiope, superba forma sua» ο όρος που δηλώνει αυτοπάθεια είναι το sua. Για να δηλώσουμε κτήση χωρίς αυτοπάθεια, αντικαθιστούμε το suae με τη γενική ενικού της αντωνυμίας is,ea,id. Έτσι η πρόταση παίρνει την εξής μορφή : «Cassiope, superba forma eius »
6. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedīvit [11] : Να δηλωθεί ο συντακτικός ρόλος της αντωνυμίας se στην πρόταση και να προσδιοριστεί το συντακτικό φαινόμενο που εκφράζεται με τη χρήση της. Να αντικαταστήσετε τον όρο Hannibal με την αντωνυμία ego και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλωθεί το ίδιο συντακτικό φαινόμενο για το α΄ πρόσωπο.
Απάντηση :
Το se είναι αντικείμενο στο ρήμα expedīvit και το συντακτικό φαινόμενο που εκφράζεται με τη χρήση της είναι άμεση αυτοπάθεια.
Αν αντικαταστήσουμε τον όρο Hannibal με την αντωνυμία ego , η πρότασή μας θα πάρει την εξής μορφή : «In agro Falerno ego ex insidiis Fabii Maximi me expedīvi»
7. Cassiope … cum Nymphis se comparat [3] : Να δηλωθεί ο συντακτικός ρόλος της αντωνυμίας se στην πρόταση και να προσδιοριστεί το συντακτικό φαινόμενο που εκφράζεται με τη χρήση της. Να αντικαταστήσετε τον όρο Cassiope με την αντωνυμία tu και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλωθεί το ίδιο συντακτικό φαινόμενο για το β΄ πρόσωπο.
Απάντηση :
Το se είναι αντικείμενο στο ρήμα comparat και το συντακτικό φαινόμενο που εκφράζεται με τη χρήση της είναι άμεση αυτοπάθεια.
Αν αντικαταστήσουμε τον όρο Cassiope με την αντωνυμία tu, η πρότασή μας θα πάρει την εξής μορφή : «Tu … cum Nymphis te comparas»
8. Belua ad Andromedam se movet [3] : Να δηλωθεί ο συντακτικός ρόλος της αντωνυμίας se στην πρόταση και να προσδιοριστεί το συντακτικό φαινόμενο που εκφράζεται με τη χρήση της. Να αντικαταστήσετε τον όρο Belua με την αντωνυμία ego και να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλωθεί το ίδιο συντακτικό φαινόμενο για το α΄ πρόσωπο.
Απάντηση :
Το se είναι αντικείμενο στο ρήμα movet και το συντακτικό φαινόμενο που εκφράζεται με τη χρήση της είναι άμεση αυτοπάθεια.
Αν αντικαταστήσουμε τον όρο Belua με την αντωνυμία ego, η πρότασή μας θα πάρει την εξής μορφή : «Ego ad Andromedam me moveo»
9. «Cassius iterum se somno dedit eandemque speciem somniāvit» [14]: να εντοπίσετε τον όρο που δηλώνει άμεση αυτοπάθεια και να αναφέρετε και τον συντακτικό ρόλο αυτού του όρου.
Απάντηση:
Ο όρος που δηλώνει άμεση αυτοπάθεια είναι το se το οποίο είναι αντικείμενο στο ρήμα dedit
10. (Germani) lacte, caseo, carne nutriuntur . (Germani) in fluminibus lavantur: Να δηλωθεί η άμεση αυτοπάθεια, την οποία εκφράζουν τα ρήματα, με ισοδύναμο τρόπο .
Απάντηση:
(Germani) lacte, caseo, carne se nutriunt . (Germani) in fluminibus se lavant.
11. Romani iustitia inter se certabant : Να αναγνωρίσετε συντακτικά τον εμπρόθετο προσδιορισμό και να αντικαταστήσετε στη συνέχεια τον όρο Romani με τις αντωνυμίες nos και vos επιφέροντας τις απαραίτητες αλλαγές και στον ρηματικό τύπο certābant.
Απάντηση:
inter se : Είναι εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει αλληλοπάθεια στο ρήμα certabant
Αν αντικαταστήσουμε τον όρο Romani με την αντωνυμία nos, η πρότασή μας θα πάρει την εξής μορφή : «Nos iustitia inter nos certabamus»
Αν αντικαταστήσουμε τον όρο Romani με την αντωνυμία vos, η πρότασή μας θα πάρει την εξής μορφή : «Vos iustitia inter vos certabatis»
12. Στις παρακάτω περιόδους λόγου πρώτα να εντοπίσετε τη λέξη/τις λέξεις όπου υπάρχει κτήση με αυτοπάθεια (μονάδες 2), άμεση αυτοπάθεια (μονάδες 2) και κτήση χωρίς αυτοπάθεια (μονάδες 2). Στην συνέχεια στην περίπτωση της κτήσης χωρίς αυτοπάθεια να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε να δηλωθεί κτήση με αυτοπάθεια (μονάδες 4)
Ultimis annis vitae suae in Campaniā se tenēbat.
Filius eius Sextus Tarquinius pudicitiam Lucrētiae, uxōris Collatīni laedit.
Απάντηση:
vitae suae : Το suae δηλώνει κτήση με αυτοπάθεια
se tenēbat : Το se δηλώνει άμεση αυτοπάθεια.
Filius eius : Το eius δηλώνει κτήση χωρίς αυτοπάθεια Κτήση με αυτοπάθεια: Filius suus.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου