Πηνελόπη: ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

1^ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΣΠΑΡΤΗΣ ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ 2012 -13

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ , Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΔΑΣΚΟΜΕΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 12/9/2012 – 23/12/2012

Α’ ΦΑΣΗ : ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Διάρκεια 2 – 3 ώρες

Υποστηρικτικό υλικό ( για εργασία μέσα στην τάξη ) : επιλέγουν οι μαθητές κείμενα (λογοτεχνικά ή μη λογοτεχνικά π.χ. άρθρα, μελέτες, δοκίμια..) τα οποία διαβάζονται, σχολιάζονται, συζητούνται και διερευνώνται μέσα στην τάξη.

Ο σκοπός του σταδίου αυτού είναι να εισαχθούν οι μαθητές στο θέμα της παρουσίας των δύο φύλων στη λογοτεχνία, να κατανοήσουν την ιστορικότητα του θέματος και να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις για τη συγκεκριμένη θεματική ενότητα.

Β’ ΦΑΣΗ : ΑΝΑΓΝΩΣΗ.

Διάρκεια : 18 - 20 ώρες

Ορίζονται τα επιμέρους θέματα που θα επεξεργαστεί η κάθε ομάδα :

1. Τα στερεότυπα για τα δύο φύλα

2. Η πατρική εξουσία

3. Η μητρική αγάπη

4. Ο έρωτας , ο γάμος και η προίκα

5. Βασανισμένες γυναίκες

ΘΕΜΑ ΠΡΩΤΟ : ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ :

1. ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ (Κ.Ν.Λ. Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

2. Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ , ΓΙΟΥΓΚΕΡΜΑΝ ( Κ.Ν.Λ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ σελ 405 – 408)

1. Να περιγράψετε τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες της Αρετής και της μάνας (κάνοντας τις αντίστοιχες παραπομπές στο κείμενο σε σχέση με τον κοινωνικό τους ρόλο ως γυναικών και τα στερεότυπα που τις περιβάλλουν. Να αιτιολογήσετε τα παραπάνω παραπέμποντας στο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο στο οποίο ανήκει το ποίημα (9^ος αι.)

2. α ) Ποια η σχέση μάνας – κόρης στο τραγούδι του νεκρού αδελφού ; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας με παραπομπές στο κείμενο και

β ) να αναφερθείτε στις αντίστοιχες σχέσεις όπως διαμορφώνονται στις μέρες μας.

3. α) Ταυτιστείτε με τη Βούλα και καταγράψτε σε μία σελίδα του ημερολογίου της τις σκέψεις και τα συναισθήματά της μετά την αντιπαράθεσή της με τον αδελφό της.

β) Τι σκέφτεται , κατά τη γνώμη σας , η μητέρα της Βούλας για τη στάση και τις απόψεις της κόρης της ; Καταγράψτε τις σκέψεις της σε α’ ρηματικό πρόσωπο.

4. α) Ποιες λαϊκές αντιλήψεις εκφράζονται στα δύο κείμενα σχετικά με τις υποχρεώσεις των ανδρών απέναντι στη γυναίκα και τη λειτουργία της οικογένειας ; Να συγκρίνετε τις αντιλήψεις αυτές με τις σύγχρονες αντιλήψεις σχετικά με τη θέση του άνδρα.

β) Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η διαφοροποίηση , σε σχέση με παλαιότερες εποχές ,του ρόλου των δύο φύλων σήμερα;

5. Ο Χρίστος , μετά τη διένεξή του με τη Βούλα , επιστρέφει στην ταβέρνα στο Πασαλιμάνι όπου ξαναβρίσκει τους φίλους του και τους εξιστορεί τα αποψινά γεγονότα. Καταγράψτε την αφήγηση του Χρίστου σε α’ ρηματικό πρόσωπο.

ΘΕΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ : Η ΠΑΤΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ :

1. ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ , Β. ΚΟΡΝΑΡΟΥ (Κ.Ν.Λ. Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ )

2. ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ , Γ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

1. Πώς παρουσιάζεται η μητέρα της Στέλλας στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Ποια είναι η σχέση της με την κόρη και το σύζυγό της ; Σκιαγραφήστε το λογοτεχνικό χαρακτήρα της νένας. Συγκρίνετε κατόπιν τις δύο αυτές γυναικείες μορφές . Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε για τη θέση της γυναίκας στις παραδοσιακές κοινωνίες ;

2. Στέλλα Βιολάντη – Αρετούσα : Συγκρίνετε τα δύο αυτά κορίτσια με άξονα τη στάση τους έναντι των στερεοτύπων της εποχής και τις προσωπικές τους επιλογές. Κατόπιν αναλογιστείτε την Αρετή «Του νεκρού αδελφού» και εντοπίστε τις μεταξύ τους διαφορές.

3. Ταυτιστείτε με τη Στέλλα Βιολάντη και καταγράψτε σε μία σελίδα του ημερολογίου της τις σκέψεις και τα συναισθήματά της.

4. Περιγράψτε το λογοτεχνικό χαρακτήρα του «πατέρα – αφέντη» και στα δύο κείμενα σε συνάρτηση με την κοινωνική τους θέση.

5. Φανταστείτε το διάλογο που διημείφθη στη συνέχεια του έργου μεταξύ του ζεύγους Βιολάντη καθώς και εκείνον μεταξύ της νένας και του βασιλιά Ηράκλη και καταγράψτε τους σε θεατρική μορφή.

ΘΕΜΑ ΤΡΙΤΟ : Η ΜΗΤΡΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

ΚΕΙΜΕΝΑ :

1. Η ΜΑΝΑ , ΠΕΡΛ ΜΠΑΚ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

2. ΟΙ ΠΟΝΟΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ, Κ. ΒΑΡΝΑΛΗ (Κ.Ν.Λ. Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

1. α) Να παρουσιάσετε τη θέση της γυναίκας στην Κίνα των αρχών του 20^ου αιώνα με βάση το κείμενο της Περλ Μπακ .

β) Αν ο γιος είχε τη δυνατότητα να κρατήσει ημερολόγιο , ποιες σκέψεις και συναισθήματα για τα μέλη της οικογένειάς του θα κατέγραφε ; (σε α’ ρηματικό πρόσωπο)

2. Συγκρίνετε τις συνθήκες ζωής και εργασίας της Κινέζας μάνας με τον τρόπο ζωής της σύγχρονης Ελληνίδας μητέρας. Παρατηρήστε με ποιον τρόπο μοιράζονται οι διάφορες εργασίες ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Ισχύουν οι ίδιοι κανόνες στην αγροτική και στην αστική οικογένεια ;

3.α) Πώς θα ερμηνεύατε (με άξονα το ιστορικό-κοινωνικό πλαίσιο) τη διαφοροποίηση μεταξύ των απόψεων και των στάσεων της Παναγιάς-μάνας του Βάρναλη και της Σπαρτιάτισσας μάνας;

β) Τι φαντάζεστε ότι θα έλεγε η Σπαρτιάτισσα στην άλλη μάνα , αν συναντιόντουσαν ; Καταγράψτε τον υποτιθέμενο διάλογό τους σε θεατρική μορφή.

4. α) Ποια κοινά χαρακτηριστικά διέπουν τις κεντρικές ηρωίδες των δύο κειμένων ; Μπορούμε να μιλήσουμε για κοινό μητρικό πρότυπο ;

β) Θεωρείτε ότι η σύγχρονη χειραφετημένη γυναίκα θα είχε τα ίδια συναισθήματα και την ίδια συμπεριφορά προς τα μέλη της οικογένειάς της ;

5. Ποια είναι η σχέση πατέρα – παιδιών στο πρώτο κείμενο ; Να την περιγράψετε κάνοντας τις αναγκαίες παραπομπές στο κείμενο και να την αιτιολογήσετε με βάση το ιστορικό – κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφεται το μυθιστόρημα.

ΘΕΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ : ΒΑΣΑΝΙΣΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ :

1. Η ΦΟΝΙΣΣΑ, ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

2. ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΑΛΕΞ. ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

1. Να περιγράψετε τον χαρακτήρα των κεντρικών ηρωίδων (κάνοντας τις αντίστοιχες παραπομπές στο κείμενο) σε σχέση με τον κοινωνικό τους ρόλο ως γυναικών και το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται τα κείμενα.

2. Αφού μελετήσετε το απόσπασμα από τη Φόνισσα « Ενθυμείτο ότι και άλλοτε … να μην πάνε παρακάτω» να απαντήσετε στα ερωτήματα :

α) Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σας δημιουργούν οι απόψεις της Χαδούλας για τη θέση της γυναίκας ;

β) Θεωρείτε, με βάση τις εμπειρίες σας, ότι οι γυναίκες της εποχής μας συμμερίζονται τις αντιλήψεις αυτές ; Να αιτιολογήσετε τις απόψεις σας.

3. Ταυτιστείτε με τη μητέρα του βρέφους ,τη Δελχαρώ, (του πρώτου κειμένου) και γράψτε μια σελίδα του ημερολογίου της όπου καταγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματά της μετά το θάνατο του παιδιού της.

4. (Πρώτο κείμενο :) Την επόμενη ημέρα ένας αστυνομικός επισκέπτεται την οικογένεια και διενεργεί ανακρίσεις για τις συνθήκες και τα αίτια του θανάτου του βρέφους. Ο Κωνσταντής , ο πατέρας, αφηγείται στον αστυνομικό τα γεγονότα της περασμένης νύχτας σκιαγραφώντας ταυτοχρόνως τον χαρακτήρα της γυναίκας και της πεθεράς του. Καταγράψτε την αφήγηση του Κωνσταντή σε α’ ρηματικό πρόσωπο.

5. α) Περιγράψτε τον χαρακτήρα του κεντρικού ήρωα του δεύτερου κειμένου. Προσπαθήστε να εξηγήσετε τη συμπεριφορά του προς τη γυναίκα του με βάση τα στερεότυπα σχετικά με το φύλο του.

β) Ποια ήταν η γνώμη των γειτόνων / γειτονισσών για τις πράξεις της Γιαννούλας ; Πού αποδίδει τα κίνητρά τους ο ίδιος ο συγγραφέας ;

ΘΕΜΑ ΠΕΜΠΤΟ : ΕΡΩΤΑΣ , ΓΑΜΟΣ, ΠΡΟΙΚΑ.

ΚΕΙΜΕΝΑ :

1. Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ , Κ. ΘΕΟΤΟΚΗ (Κ.Ν.Λ. Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

2. ΠΑΓΩ, ΚΥΠΡΙΑΚΟ (Κ.Ν.Λ. Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ)

3. ΓΙΑΤΙ Μ’ ΑΓΑΠΗΣΕΣ, Μ. ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ (Κ.Ν.Λ. Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

1. α) Ο έρωτας ζωογονεί, εξευγενίζει, μεταμορφώνει και λυτρώνει τον άνθρωπο. Σχολιάστε τις θέσεις αυτές και κατόπιν επιβεβαιώστε τις με αναφορές στα δύο ποιήματα.

β) Να συγκρίνετε το ποίημα της Σαπφούς (Έκφραση – Έκθεση, τεύχος Α σελ. 134) καθώς και το απόσπασμα από την Αντιγόνη του Σοφοκλή (Έκφραση – Έκθεση, τεύχος Α σελ. 133) με τα δύο προηγούμενα. Ποιες ομοιότητες και διαφορές εντοπίσατε;

2. Υποθέστε πως ο έρωτας του ήρωα (στο «Πάγω») δε βρίσκει ανταπόκριση , γι αυτό άλλωστε και φεύγει μακριά. Ταυτιστείτε με τον ήρωα και αφηγηθείτε στις σελίδες του ημερολογίου σας τα συναισθήματα και τις σκέψεις σας.

3. α) Περιγράψτε τους χαρακτήρες της μητέρας και του πατέρα της Ρήνης. Θεωρείτε ότι ανταποκρίνονται στα στερεότυπα για το φύλο τους ή όχι; Αιτιολογήστε τις απόψεις σας.

β) Με βάση το κείμενο και τα ακούσματά σας , να αναφερθείτε στις συνέπειες που επιφέρει ο θεσμός της προίκας στη ζωή των ανθρώπων.

4. Η Ρήνη και ο Αντρέας συναντιούνται τυχαία μετά από είκοσι χρόνια. Γράψτε το διάλογο -απολογισμό ζωής που διαμείβεται μεταξύ τους.

5. Επινοήστε ένα διαφορετικό (αίσιο ή όχι) τέλος στην ιστορία της Ρήνης και του Ανδρέα χωρίς να μεταβάλετε τα μέχρις εδώ δεδομένα. Αφηγηθείτε τη δική σας εκδοχή .

Γ’ ΦΑΣΗ : ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Διάρκεια : 2 – 3 ώρες.

Οι μαθητές ,αφού πραγματοποίησαν ομαδικά μια συνθετική εργασία που αναφέρεται στο θέμα της ενότητας, δηλαδή «Τα δύο φύλα στη λογοτεχνία», την παρουσιάζουν.

Τα θέματα από τα οποία μπορούν να επιλέξουν είναι τα ακόλουθα :

Α. ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ

1. Η επίτευξη της ισότητας των δύο φύλων στις μέρες μας βελτίωσε τις συνθήκες ζωής των ιδίων και τη λειτουργία της οικογένειας ; Να γράψετε ένα δοκίμιο 500-600 λέξεων στο οποίο θα παρουσιάσετε τις σκέψεις σας, με βάση τις εμπειρίες σας, ή

2. Δημιουργήστε «ανθολόγιο» κειμένων / τραγουδιών / θεατρικών έργων με ανάλογη θεματική ως προτάσεις ανάγνωσης, ακρόασης, παρακολούθησης.

Β. Η ΠΑΤΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ

1. Υπερασπιστείτε με επιχειρήματα την προσφορά του πατέρα στην οικογένεια μέσα από ένα προσωπικό σας κείμενο ή με ένα ξένο κείμενο (απόσπασμα μυθιστορήματος, διήγημα…) , ή

2. Ποια υπήρξε η δομή της πατριαρχικής οικογένειας ; Αφού τη συγκρίνετε με τη σύγχρονη μορφή της, να αναφερθείτε στους παράγοντες που συνέβαλαν στην υπέρβαση του παραδοσιακού μοντέλου.

Γ. Η ΜΗΤΡΙΚΗ ΑΓΑΠΗ

1. Η μορφή της μάνας στην εικαστική δημιουργία, στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στη μουσική , ή

2. Υποθέστε ότι η μάνα – σύμβολο σε ένα από τα κείμενά μας αποφασίζει να αποποιηθεί το ρόλο της και όλα όσα αυτός συνεπάγεται και να κάνει την «επανάστασή» της. Ξαναγράψτε την ιστορία από την καινούρια οπτική.

Δ. ΒΑΣΑΝΙΣΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

1. Η κακοποίηση των γυναικών (σωματική/ ψυχολογική) αποτελεί φαινόμενο καθολικό και οικουμενικό. Με βάση τα κείμενα που επεξεργαστήκατε και τις εμπειρίες σας από τον κοινωνικό περίγυρο, να συντάξετε μία ομιλία 500 λέξεων για το θέμα αυτό , ή

2. Δημιουργήστε «ανθολόγιο» κειμένων / τραγουδιών / θεατρικών ή κινηματογραφικών έργων με ανάλογη θεματική ως προτάσεις ανάγνωσης, ακρόασης, παρακολούθησης.

Ε. ΕΡΩΤΑΣ , ΓΑΜΟΣ , ΠΡΟΙΚΑ

1. Ο έρωτας στην εικαστική δημιουργία, στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στη μουσική, ή

2. Συγκεντρώστε πληροφορίες για το θεσμό της προίκας και ενημερώστε τους συμμαθητές σας.